#58 Een kerkorgelestafette en boekenmarathon
En ja, ook nog een kort stukje over mijn politieke stokpaardje!
Beste lezer van de Cultuurnieuwsbrief,
Gisteren maakte ik mijn jaarlijkse devote uitstapje naar Kevelaer. Met een groep muzikanten begeleidden we de bedevaart van de Parochie H. Gabriël. Vorig jaar schreef ik daar een artikel over dat ik elk jaar, wellicht met wat andere namen, opnieuw zou kunnen plaatsen. Dat is natuurlijk de essentie van traditie. Er verandert maar weinig.
Elk jaar spelen we dezelfde liedjes. Het zijn Marialiedjes, want in Kevelaer wordt Maria geëerd. De liedjes zingen nog wel een tijdje in mijn hoofd. En net als ik de ‘muzikale oorwurm’ kwijt ben, neuriet mijn man wel weer een van de deuntjes. ‘O sterre der zee’, ‘God groet u zuivere Bloeme’ of ‘Wij groeten U, o Koningin’. Katholieken uit de tijd van de verzuiling kunnen de liedjes allemaal nog zo meezingen. Ze waren vroeger standaardrepertoire op de lagere school. De mars ‘Ein Haus voller Glorie schauet’ staat sinds een aantal jaar ook op het programma, die vind ik zelf erg mooi. Helaas heb ik geen eigen opname. Wij nemen zelf het tempo wat lager.
Het is nog maar een paar jaar geleden dat in Kevelaer elke dag muziekverenigingen door de straten trokken die parochies bij hun bedevaarten begeleidden. Dat is helaas minder geworden. Minder bedevaartgangers en minder muzikanten die overdag tijd vrij maken om mee te gaan. Ooit gingen er vanuit Montferland/Wehl twaalf bussen, nu nog twee. Onze groep van zo’n twintig muzikanten was weer een bezienswaardigheid. De eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat wij vooral meegaan voor de gezelligheid. Misschien houdt het over een paar jaar op. Dat zou ik erg jammer vinden.
Van een kerkelijke traditie is het een kleine stap naar het kerkorgel, mijn Luusterntip is deze week een estafette aan concerten op dit imposante instrument. En in de rubriek Afstoffen vertel ik wat over de betekenis van kerkmuziek.
Motte
In de nieuwsbrief van vorige week schreef Sander Grootendorst over de motte die in Sinderen werd gevonden. Voor Mark Ebbers, die de rest van de nieuwsbrief schreef, was ‘motte’ een nieuw woord. Een lezeres reageerde: “Ik heb nooit gehoord van deze motte: wel van ne motte als dialectwoord voor zeug. En natuurlijk asdamotdanmotda - weer wat anders!” Als Montferlandse kende ik het woord al wel. De Motte Montferland is de grootste motte van Nederland en die ligt in ‘ons’ Bergherbos. De Ridders van Gelre maakten er een leuk filmpje over. Je moet die motte beslist eens bezoeken. Het is een mooie plek, vol historie. (Nou kun je natuurlijk in goed dialect antwoorden: “Wi-j motte helemaol niks!”)
Olympisch gespeel
Stel je toch eens voor dat er equivalent van de Olympische Spelen zou zijn voor de cultuursector. Dat wij cultuurliefhebbers ons zeventien dagen zouden kunnen onderdompelen in allerlei cultuurvormen. Dat alle televisiezenders in de wereld 24 uur per dag het beste uit de wereld van muziek, dans, toneel, beeldende kunst en literatuur zouden uitzenden.Dat we niet kunnen wachten tot onze idolen optreden en we ze een staande ovatie kunnen geven.
Misschien moet er dan wel eerst een soort NOC*NSF voor de cultuursector komen. Eén organisatie die belangen van de sector behartigt in plaats van het versnipperde landschap dat er nu is. Een organisatie die het kabinet vertelt wat het beleid moet zijn op het gebied van talentontwikkeling en de kweekvijver voor cultureel talent. Een organisatie die ervoor zorgt dat alle kinderen, arm en rijk, in aanraking komen met cultuur en dat de talenten hun welverdiende plek op het felbegeerde podium krijgen.
Een illusie. Gelukkig kunnen we in onze eigen Achterhoek al van heel veel moois genieten!
Met muzikale groeten,
Karin van der Velden
Kort nieuws
In de vijftien titels van Achterhoek Nieuws en andere media vond ik weer leuke nieuwsberichten en activiteiten:
BARCHEM - Het veelbelovende strijkkwartet Animato treedt op zondag 18 augustus op in Boetiekhotel BonAparte. Jonge mensen die al heel wat successen op hun naam hebben staan spelen muziek van Ravel, Britten en Golijov.
BREDEVOORT - In haar werk laat Claudia Ebbing zien hoe menselijke en natuurlijke structuren met elkaar verweven zijn. Ze werkt met inkt en olieverf op canvas en papier en maakt objecten van papier en natuurlijke materialen. Je kunt het vanaf 9 augustus zien in de bovenzaal van de Koppelkerk.
DINXPERLO - Zou Frederic C. Billingsley in 1965 aan het pointillisme hebben gedacht toen hij de pixel bedacht? Het is een vraag die in me opkomt nu ik lees dat kinderen in de bibliotheek in Dinxperlo aan de slag gaan met het maken van een pixelpuzzel.
DINXPERLO - In het Kleine Kerkje De Rietstap exposeert Marianne Bellenhaus haar werk. Voornamelijk abstract expressionisme, variërend van tekeningen met grafiet en inkt, aquarel- en temperaschilderijen tot schilderijen, voornamelijk in olieverf en soms in acryl op doek.
GORSSEL - Nu niet een keer onder de douche, maar zingen in het zwembad! Dat kan op donderdag 15 augustus in Zwembad De Boskoele. “Of je nu een doorgewinterde zanger bent of denkt dat je de juiste toon niet kunt raken…” Met water erbij gaat het altijd beter!
KOTTEN - Van een buitenconcert krijg ik altijd een vakantiegevoel. En als de locatie ook nog eens zo mooi is als Rosenhaege Living Gardens is dat al helemaal een prachtig decor. Joules the Fox en Roosmarijn zingen hun programma als onderdeel van de Münsterlandse concertreeks Trompetenbaum en Geigenfeige. Geen toeval dat voor twee plantennamen is gekozen waarin een instrument verborgen zit.
LICHTENVOORDE - Bingewatchen in de buitenlucht. Dat kan op zaterdag 10 augustus in het Wentholtpark. Je kunt er gratis naar drie familiefilms kijken. Wel zelf een kleedje/stoel, hapje en drankje meenemen.
LOCHEM - Wel kijken, maar niet praten! Schilder Pieter van de Pol werkt in de Gudulakerk aan grote werken. Pottenkijkers zijn welkom, maar de kunstenaar gaat niet in gesprek. Hij luistert naar zelf uitgekozen muziek als hij vanuit intuïtie schildert.
NEEDE - Maak je klaar voor een te gekke feestweek (20 t/m 24 aug) met de beste artiesten, lekkerste meezingers en de leukste activiteiten. SEN ‘76 heeft een programma voor alle leeftijden samengesteld.
ULFT/LICHTENVOORDE - De Orangu Thangs uit Lichtenvoorde opent volgende week het zaterdagprogramma van Huntenpop. Zij wonnen de Achterhoekse Band Competitie en dit optreden is onderdeel van de prijs. De winnende band speelde destijds pas een paar maanden samen.
VORDEN - Vier dames op rode pumps laten woensdagavond 14 augustus in Vorden horen hoe veelzijdig de klarinet klinkt. Amerikaanse blues, Spaanse paso doble en Argentijnse tango, het is muziek die goed bij een zomers programma past. Yasmin Cobos Sanches zingt diezelfde avond in Theater Onder de Molen.
VRAGENDER - Wat een interessante historie schuilt er achter de ruïne van de Sint Jacobskapel aan de Pastoor Scheepersstraat (hoek Kapelweg). Architect Edy Kwak zocht het voor je uit.
VREDEN - Wie zaterdag naar de tentoonstelling kult gaat, treft tussen 11.00 en 15.00 uur de kostuumontwerper Rien Bekkers. Met zijn ontwerpen wil hij een brug slaan tussen theater en andere culturen, met materialen uit de hele wereld.
WINTERSWIJK - Ben je als professioneel kunstenaar actief in de Achterhoek? Dan zou je wellicht kunnen exposeren in Museum Villa Mondriaan. Voor het eerst wordt daar een tentoonstelling gewijd aan uitsluitend Achterhoekers.
ZUTPHEN - Het deuntje van Super Mario op carillon, hoe gaat dat klinken? Het is niet de enige game en filmmuziek die de Japanse Chiake Yoshioka op vrijdag 9 augustus op het carillon van de Wijnhuistoren speelt.
Culturele UITagenda
Op zaterdag 10 augustus is de tweede Lekker Lokaal dag van dit jaar. Waarbij de vorige editie wel erg nat was, gaan we dit keer voor een mooie dag om op de fiets te stappen voor de Lekker Lokaal fietsroute. Deze route van 50 km gaat over plattelandswegen en kerkenpaden en brengt je langs boeren en streekproducenten (van o.a. jam, hazelnoten, wijn en honing) met passie voor het vak. Lekker lokaal, met liefde gemaakt en dat proef je! Deze editie is Bio Boerderij Keuper in Megchelen de hoofdlocatie en is ook vrij te bezoeken van 11:00 tot 16:00. Kijk voor alle info over het evenement én het bestellen van de Lekker Lokaal tas opuitagenda-achterhoek.nl.
Lèzen
Omdat het op 2 augustus 50 jaar geleden was dat Herman van Velzen (pseudoniem van Frans Roes) overleed, verschenen er twee herdrukken van uitverkochte titels: Graven veur de Todt en Op de koffie. Als ik deze woorden type, zit ik aan de tuintafel, met mijn man naast mij. Stiekem leest hij mee. Meteen weet Karel me te vertellen dat Herman van Velzen verhalen schreef voor de krant: “Mijn vader las ze elke zaterdag voor. Ik weet er nog één. Dat ging over een man die overleden was en werd opgebaard in een doodshemd. De familie van de man was nogal zuinig, daarom hadden ze een stuk uit de achterkant van het hemd geknipt. Daarvan maakten ze zakdoeken. Achteraf kreeg de vrouw wroeging, want wat als de man in de hemel kwam, dan stond hij toch mooi in z’n hemd. De pastoor stelde de vrouw gerust met de woorden: “Gertjan hef zich zien hele lève goed gered, hi-j geet wel met de konte naor de hegge staon.” Zoon Theo Roes weet precies over welk verhaal het gaat: “De begrafenisse van Gartjan. Het komt wel uit een ander boek, namelijk Van en bij de scheerbaas.” Vanaf 1935 tot zijn overlijden in 1974 schreef Herman van Velzen elke week een verhaal in de Graafschapsbode. Al die verhalen zijn verzameld in inmiddels 56 boeken!
De boeken van Herman van Velzen zijn verkrijgbaar bij Uitgeverij Hermans
Luusteren
In mijn intro vertelde ik over mijn uitstapje naar Kevelaer, daar in de grote basiliek vind je het op een na grootste kerkorgel van Duitsland. Een enkele maal heb ik daar een organist horen spelen. Op Youtube vond ik een opname van een online concert, met uitleg en beelden uit het bedevaartsoord. Mooi om naar te luisteren, maar niet te vergelijken met een live concert. Daar krijg je echt kippenvel van. De liefhebber van orgelmuziek kan in de Achterhoek de komende tijd genieten van heel veel orgelconcerten. Ik heb ze voor je op een rijtje gezet.
AALTEN - Jonge organisten krijgen in de Oude Helenakerk in Aalten de mogelijkheid om een orgelconcert te geven. Vanavond (!!!) is de twintigjarige organist Casper Struijk aan de beurt. Het thema is Bach en Verwanten.
ZELHEM - Het laatste zomerconcert in de Lambertikerk in Zelhem is op vrijdag 9 augustus met organiste Els Dijkerman.
LOCHEM - Els Dijkerman, stadsorganist van de Grote of St. Gudulakerk bespeelt op woensdagmorgen 14 augustus tijdens het marktorgelconcert.
VORDEN - Organist Henk Linker en mezzosopraan Valeria Boermistrova spelen en zingen op donderdagmiddag 15 augustus in de Dorpskerk Vorden.
EEFDE - In de Ontmoetingskerk concerteren drie organisten op zaterdagmiddag 17 augustus. Zij bespelen het Flentrop-orgel uit 1956.
ZUTPHEN - Liefhebbers van barokmuziek komen aan hun trekken tijdens het marktconcert in Zutphen. Op zaterdag 17 augustus spelen en zingen de Braziliaanse organist Gabriel Dessenha en de Spaanse sopraan Marina Cabau muziek van Vivaldi en Bach, maar ook van Fauré, Haydn en Manuel de Falla
Kieken
Het laatste weekend van augustus barst het volksfeest in Winterswijk weer los, met op vrijdag en zaterdag een indrukwekkend bloemencorso. Volksfeest Winterswijk heeft landelijke erkenning als immaterieel cultureel erfgoed omdat het een levende traditie is die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Dat zie je terug: jong en oud bouwt wagens die in verschillende categorieën gepresenteerd worden, afhankelijk van de grootte. Stijn van Helmondt doet onderzoek naar de sociale effecten van corso. Wie hem wil helpen kan een vragenlijst daarover invullen.
In de optocht lopen maar liefst zeven muziekverenigingen op volle sterkte mee. Het bloemencorso is een onderdeel van het volksfeest, dat op donderdag begint met Corso in Concert, dit jaar verzorgd door de KWOV. Met feestmuziek wordt de tent op z’n kop gezet. Mijn man en ik mogen ook weer meedoen. Wat ik altijd een indrukwekkend moment vind, is de overdracht van het muzikale stokje. In een afgeladen volle feesttent begint dit jaar Muziekvereniging Excelsior met Mars der Medici en vanaf het trio neemt KWOV het over. Kippenvel! (Is dit nu een Kieken of een Luusteren Tip?)
Afstoffen
Cultuurnieuws in historische context
Muziekverenigingen en de kerk
In Nieuwsbrief #49 schreef ik in de rubriek Afstoffen over het ontstaan van muziekverenigingen en dat veel verenigingen, soms op initiatief van mijnheer pastoor of de dominee, werden opgericht om kerkelijke gebeurtenissen op te luisteren. Namen als AMDG (Wehl - Ad majorem Dei gloriam ofwel tot meerdere eer van God), Soli Deo Gloria (Hafsen - alleen aan God de eer) of Psalm 150 (Dinxperlo - Vers 2 begint met: Looft God, met bazuingeklank) herinneren daar nog aan. Andere verenigingen kregen Christelijke of R.K. als voorvoegsel. Er werden ook verenigingen vernoemd naar heiligen. St. Caecilia (tot 2018 in Lichtenvoorde) is bijvoorbeeld de patrones van muziek. In Kilder werd de kerk gewijd aan St. Jan (naar Johannes de Doper) en kreeg de harmonie dezelfde naam. Toen aan de verzuiling een einde kwam, veranderden sommige muziekvereniging de naam. Ze wilden zo ook andersgelovigen aantrekken. Volgens mij speelde dat meer bij katholieke verenigingen dan bij christelijke. Het voorvoegsel R.K. is bijna overal verdwenen, er zijn nog steeds veel christelijke verenigingen.
Maar al verandert soms een naam, muziekverenigingen blijven toch vaak betrokken bij kerkelijke gebeurtenissen, zoals het opluisteren van een mis of dienst tijdens Kerstmis of schuttersfeest. Voor niet-gelovigen ook de normaalste zaak van de wereld.
Kerkmuziek
Naast volksmuziek is kerkmuziek een van de oudste en nog steeds veel gespeelde muzieksoorten. Geestelijken ontwikkelden zelfs de eerste muzieknotatie. In de klassieke muziek zijn de Matthäuspassion van Johann Sebastian Bach en requiems (muziek geschreven voor uitvaarten) van Fauré en Mozart nog steeds mateloos populair. Ik krijg altijd kippenvel van et requiem Lacrimosa van Mozart. Het Marialied bij uitstek is natuurlijk het Ave Maria ofwel Wees gegroet Maria. Veel componisten schreven muziek op dit gebed. Dat van Schubert is wel het bekendste, dat van Bach/Gounod is mijn favoriet.
Componisten schrijven nog steeds koralen. Muziekverenigingen gebruiken ze als inspeelwerk, om ‘warm te blazen’. Bij concerten is het een rustpuntje in het programma. Luister maar eens naar het St. Florian Choral, dat Thomas Doss in 2002 schreef ter nagedachtenis van Anton Bruckner. Ik heb een versie voor harmonie, fanfare en brassband uitgezocht. Misschien vind je het leuk om het verschil in klank eens te horen.
Nieuwstips en feedback
Tot slot een huishoudelijke mededeling. Voor persberichten of andere nieuwstips kun je de redactie rechtstreeks tippen via de Deel je nieuws-knoppen op onze websites.
We zijn heel benieuwd naar jouw feedback, dus heb je andere vragen of opmerkingen over deze nieuwsbrief? Reageer gerust op deze mail en dan reageren we zo spoedig mogelijk.