#85 Hup met de kunst
Poëzie van gevestigde Pim en beginnende Marion ... zweven, leven, nadenken, luisteren
Beste lezer van de Cultuurnieuwsbrief,
We bevinden ons in de weken in aanloop naar het Carnaval. Ook in de Achterhoek op verschillende plekken een flink evenement. Boven de rivieren of niet? Cultuur of niet? Cultuur in de brede zin in elk geval, cultuur in enge zin (zeg maar: kunst) misschien ook wel hier en daar. De een houdt ervan, de ander walgt ervan. Smaken verschillen, ook buiten carnaval. Binnenkort staat Soundos in Winterswijk. Ik kan me niets ergers voorstellen dan een voorstelling van haar, maar voor wie gaat: veel plezier.
Ook in deze cultuurnieuwsbrief weer een selectie van wat er op cultuurgebied te beleven is in de Achterhoek. Passief, maar soms ook actief, bijvoorbeeld bij de Kunstkring Ruurlo of de open repetitie van een koor.
Voor wie zich boven de rivieren onderdompelt: Hup met de geit. Voor de rest: Hup met de kunst.
Mark Ebbers
Céline Janssen maakt opera hip, sexy en meer
DOETINCHEM - Tijdens het Operacafé, op zondag 23 februari bij Amphion Theater, laat de sopraan Céline Janssen haar publiek op ludieke en luchtige manier zien dat opera hip, grappig, sexy en ontroerend is. Want wie verwacht er nu een smartlap, een levenslied, een stevig rocklied of iets anders in deze stijl.
Céline Janssen maakt in haar theatervoorstelling Opera voor Dummies 2 opnieuw duidelijk hoe toegankelijk dit genre eigenlijk is. En zoals mensen van haar gewend zijn: de nodige verrassingseffecten, hoge noten én saamhorigheid. Samen zingen hoort er namelijk bij tijdens haar shows. De zangeres zingt niet alleen opera, maar ook jazz, pop en rock. Door deze genres met elkaar te combineren en bekende nummers te ‘ver-opera-en’, brengt ze opera naar een breed publiek.
In deze nieuwe voorstelling neemt zij haar publiek mee naar de bruine kroeg van haar opa. In dat decor breit zij beroemde operamelodieën met beruchte levensliederen aan elkaar. En wat blijkt? Ze verschillen haast niet van elkaar. En in een kroeg zijn alle ingrediënten aanwezig die je in de opera ook terugziet: jaloezie, vreugde, boosheid, liefde, verdriet, vriendschap … Céline ziet opera als hét nieuwe levenslied.
De voorstelling begint om 14.00 uur. Info en tickets op de website.
Achterhoekse kunstmusea bijeengebracht
Verwonder je over de grote verscheidenheid aan kunstwerken in de Achterhoek. Te midden van het schilderachtige coulisselandschap van de Achterhoek liggen tal van bijzondere kunstmusea verborgen. De regio barst van de interessante vaste collecties en wisselende tentoonstellingen van zowel (inter)nationale grootmeesters als verborgen of aanstormende talenten. Kunst inspireert, zet je aan het denken en laat je op een andere manier naar de wereld kijken. Een bezoek aan een kunstmuseum is hierdoor niet alleen leuk, je steekt er ook nog eens hartstikke veel van op. Kom jouw smaak ontdekken en verwonder je over de grote verscheidenheid aan kunstwerken die onze regio herbergt.
Op onderstaande site kun je filteren op allerlei criteria, maar ook gewoon neuzen en je laten verrassen.
musea-achterhoek.nl/kunstmusea
Kort nieuws
In de vijftien titels van Achterhoek Nieuws werd recent weer gepubliceerd over nog veel meer activiteiten die we graag tippen. Hieronder een kleine en ingekorte selectie, de volledige artikelen en nog veel meer, het is te lezen op achterhoeknieuws.nl/cultuur en achterhoeknieuws.nl/muziek of in de betreffende uitgave, bijvoorbeeld groenlosegids.nl.
WINTERSWIJK – De scholtenboerderijen in de gemeente Winterswijk zijn algemeen bekend, maar minder bekend is dat hier vroeger ook edellieden woonden in kleine kastelen of havezaten. Over deze kastelen heeft Luuk Keunen, historisch geograaf bij onderzoeksbureau RAAP, het boek Winterswijkse Kastelen geschreven, dat donderdag 6 februari werd gepresenteerd in restaurant De Gulle Smid.
ALMEN - Een swingend nummer in één avond instuderen. Dat kan bij de open repetitie van Vocaal Almen op dinsdag 18 februari. Het koor hoopt daarmee mensen over de streep te trekken die eerst willen ervaren of in een koor zingen iets voor hen is. Dirigent Esther Gotink-Van der Heijden heeft voor deze kennismaking in Ons Huis, Dorpsstraat 37 in Almen, een speciaal nummer uitgekozen. Na afloop van de repetitie, die is van 19.45 tot 21.45 uur, zijn de aspirant-koorleden welkom in de foyer van Ons Huis om bij een drankje na te praten. Wil je meedoen met de open repetitie, meld je dan aan via secretariaat@vocaal-almen.nl.
RUURLO - KunstKring Ruurlo nodigt uit om mee te doen aan de expositie Hout, Karton en Papier. Kunstenaars die unieke kunstwerken maken van hout, karton, papier of een combinatie daarvan, mogen zich melden om deel te nemen aan de expositie in Galerie De Smidse in Ruurlo.
Voor een uitgebreide beschrijving van de mogelijkheden kan men kijken op de website en aanmelden kan daar ook: www.kunstkringruurlo.nl/exposities.
AALTEN/SCHOORL – Een liedje kan in je hoofd blijven hangen, maar ook een dichtregel. Of de titel van een gedicht. Van een dichtbundel in dit geval. Even zweven de levende wezens, zo heet de nieuwste, de achtste, van Pim te Bokkel. Heb je de titel eenmaal ‘binnen’, krijg je hem niet meer weg. Hij blijft rondzweven. Pim te Bokkel groeide op in de Achterhoek, op landgoed Walfort in Aalten, maar woont inmiddels, samen met vrouw en vier kinderen, in het Noord-Hollandse Schoorl.
Op vrijdagavond 21 februari geeft Te Bokkel in de Koppelkerk in Bredevoort een lezing en op zaterdagmiddag 22 februari een workshop. Meer informatie: koppelkerk.nl.
Culturele UITagenda
Een bandje, dat schept een band voor het leven. Daarover gaat Honger naar Vroeger, de komische muzikale theatershow van Crawatte. Na een serie succesvolle try-outs, onder meer in de Koppelkerk, staat Crawatte opnieuw in Bredevoort, met heel bijzondere lokale verrassing. Honger naar Vroeger is Crawattes unieke mix van muziek en cabaret: avontuurlijk, aanstekelijk en met een vette knipoog naar het leven in de grensstreek. Kijk voor alle info en nog veel meer uit-tips op uitagenda-achterhoek.nl.
Lèzen
VORDEN – Schrijfster Marion Masselink uit Vorden heeft haar eerste gedichtenbundel Nadenken is luisteren naar jezelf uitgebracht. In deze bundel deelt ze haar gedachten over zelfontwikkeling en heling, waarmee ze anderen hoopt te inspireren.
Masselink kreeg op jonge leeftijd de diagnose autisme, iets wat ze moeilijk kon accepteren. Pas later besefte ze dat haar eigen vooroordelen de grootste barrière vormden. Haar hulphond Yuma hielp haar opnieuw liefde en vertrouwen te voelen. In haar poëzie geeft ze woorden aan gevoelens die ze lang verborgen hield.
De gedichtenbundel, uitgegeven door Boekscout, verschijnt op vrijdag 14 februari. Met een speelse toon en een vleugje zelfspot nodigt Masselink de lezer uit om stil te staan bij het eigen gevoel en op een nieuwe manier naar het leven te kijken.
Over de auteur
Marion Masselink (2003) vond in schrijven een uitlaatklep. Door haar gevoelens om te zetten in poëzie, leerde ze zichzelf beter begrijpen. Wat jarenlang verborgen lag in haar nachtkastje, deelt ze nu met de wereld, in de hoop dat haar woorden ook anderen kracht kunnen geven.
Nadenken is luisteren naar jezelf is te verkrijgen via Uitgeverij Boekscout (ISBN: 9789465092041).
Kiek’n
ZELHEM - De tentoonstelling De Stad is te zien in Galerie Zelhem van 15 februari tot en met 5 april. Het thema wordt op verschillenden manieren belicht door vijf kunstenaars: Gineke Zikken, Roland van den Berg, Frans Klous, Marcel Bos en Irene Janze. De opening van de tentoonstelling is op zaterdag 15 februari om 17.00 uur.
De drukte van industriële stadsgebieden wordt in olieverf geabstraheerd tot een vormentaal. Geometrische vormen komen terug in imaginaire gebouwen van keramiek. Met foto’s wordt het lijnenspel van moderne architectuur in beeld gebracht. De uitbundigheid van stad is te zien in expressionistische schilderijen. En maatschappijkritisch wordt afval tot kunst gemaakt in Het huis der Afvalligen.
Gineke Zikken is opgeleid aan de Wackers Academie in Amsterdam. Zij heeft naam gemaakt met haar en plein air schilderijen van landschappen en stadsgezichten. Kenmerkend is dat zij haar thema’s abstraheert tot verstilde vormen. Haar werk is opgenomen in de collecties van diverse musea.
Roland van den Berg (1950-2007) werd op 17-jarige leeftijd als ‘uitzonderlijk talent’ aangenomen op de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam en moest deze anderhalf jaar later verlaten ‘wegens gebrek aan talent’. Dat heeft niet verhinderd dat hij met zijn expressionistische schilderijen faam maakte in binnen- en buitenland.
Frans Klous is architect en keramist. In zijn keramisch werk gebruikt hij rode of witte klei. Hiermee ontwerpt hij imaginaire bouwwerken: kerken, torens, huizen en silo’s. Hij stookt raku of in een elektrische oven en gebruikt verschillende pigmenten voor zijn glazuren. In zijn werk gaat het om de fascinatie van geometrische vormen.
Marcel Bos, woonachtig in Gaanderen, is geïntrigeerd door het lijnenspel van moderne architectuur. Hij legt dit op kunstzinnige wijze vast in foto’s. Daarvoor bezoekt hij steden door het hele land. In zijn foto’s zijn de gebouwen als zodanig niet altijd herkenbaar. Het gaat om de ruimtelijkheid die de architectuur oproept.
Irene Janze studeerde geologie en filosofie. Opleidingen in de kunst deed zij aan de Rietveld Academie in Amsterdam, de Vrije Akademie in den Haag en aan Chicago School of the Arts Institute in Amerika. In Galerie Zelhem is een deel van haar project Het huis der Afvalligen te zien. In dit kunstproject verwerkt zij afval en stelt zij de vraag hoelang deze ‘afvalligen’ mogen blijven voordat zij worden gerecycled, verbrand, vergast of begraven. Enkele ‘vrijgekochte afvalligen’ worden tijdens de tentoonstelling getoond. Op maandag 17 februari verzorgt zij in Galerie Zelhem een workshop over dit thema, waarvoor kan worden aangemeld via ahmudde@gmail.com.
Info
Galerie Zelhem is gelegen boven Bibliotheek Zelhem aan de Burg. Rijpstrastraat 4 in Zelhem. De galerie is open op dinsdag, woensdag en vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur, op donderdag van 13.00 tot 17.00 uur en op zaterdag van 10.00 tot 14.00 uur. Toegang is gratis.
Luuster’n
HOOG KEPPEL - Op zondag 16 februari om 15.00 uur treedt Luuk Lenders op in de Dorpskerk in Hoog-Keppel. Deze veelzijdige muzikant bespeelt onder meer Ierse whistles, accordeon en voetenpercussie en neemt het publiek mee in zijn liefde voor Keltische en Nederlandse volksmuziek. Regelmatig maakt hij muziek samen met onder anderen Sean Cannon (The Dubliners), Kevin Conneff (The Chieftains), Hans Theessink en Beppie Kraft voor albumopnames.
Zaal open vanaf 14.30 uur. Entree 12,50 euro aan de zaal of via TicketOnline: geldersekerken-webshop.nl, ga naar Entreekaarten.
Afstoffen
Actueel cultuurnieuws met een historisch randje
Hoe de jonge Beekse verzetsstrijder Wim Moorman aan zijn einde kwam
BEEK - Op 22 januari 1925 was het precies 80 jaar geleden dat de jonge Beekse verzetsstrijder Wim Moorman als vergelding door de Duitsers bij Dokkum werd gefusilleerd. Wim heeft met zijn tomeloze inzet een grote bijdrage geleverd aan het verzet in de Liemers tijdens de Tweede Wereldoorlog en daarmee ook aan de bevrijding van onze streek en ons land.
Door Henk Ankoné
Zijn dood voor een Duits vuurpeloton was een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Op 19 januari 1945 had het Friese verzet een Duitse arrestantenwagen overvallen om een medestrijder te bevrijden. Dat lukte, maar er vielen twee dodelijke slachtoffers aan Duitse kant. Hierop haalden de Duitsers op 22 januari als vergelding negen willekeurige gevangenen, waaronder Wim, uit hun cel in Leeuwarden en brachten hen, samen met elf gevangenen uit de gevangenis van Groningen, naar een besneeuwd weiland aan de Woudweg in Dokkum. In groepjes van vijf werden ze ter plekke gefusilleerd door het Einsatzkommando Leeuwarden onder leiding van de beruchte commandant Albrecht. Op bevel van Albrecht moesten de lijken een etmaal lang als afschrikking in het besneeuwde weiland blijven liggen. Daarna hebben de mensen van Dokkum Wim en de anderen tijdelijk begraven.
Dat Wim in Leeuwarden in de gevangenis van Leeuwarden zat was een gevolg van een roekeloze actie waarbij hij eerder die maand, met een revolver op zak, bij een controle door de Duitsers was opgepakt. Enige roekeloosheid was Wim niet vreemd; steeds probeerde hij de grenzen van het mogelijke iets te verleggen. Met zijn joviale persoonlijkheid en zijn lef kwam hij er meestal mee weg, tot die fatale 22e januari 1945.
In de beginjaren van de oorlog hield hij zich met andere opgeschoten kwajongens in Beek bezig met ‘moffen pesten’ en ook toen al ging hij tot het gaatje. Tot grote schrik van zijn vader, de Beekse veldwachter Antoon Moorman, had Wim als jonge tiener al een revolver bemachtigd.
Toen Wim zich als 18-jarige in de tweede helft van 1943 moest melden voor de Arbeitsdienst, de gedwongen tewerkstelling voor de Duitsers, dook hij onder in Beek en vormde samen met Clemens Berntsen (19) de kern van de verzetsgroep Loerbeek. Ze hadden een geheime schuilplaats op de hooizolder van een schuur achter de boerderij van Berntsen, schuin tegenover de molen van ten Bensel in Loerbeek. Begin 1944 sloten zich ook de net in Beek gestationeerde marechaussee Herman Ankoné (26) en de Friese onderduiker Karel Adriaens (18) bij hen aan. Ankoné kreeg op grond van zijn leeftijd en militaire ervaring de leiding. Later dat jaar zaten ook de gedeserteerde Wehrmachtsoldaat Hans Reichel (30) en de neergestorte Schotse boordschutter George Kelly (19) enige tijd bij de Loerbeekse verzetsgroep ondergedoken en deden verzetswerk, voor zover dat in onderduik mogelijk was.
Uit een getypt verslag dat Jan Houtsma, de leider van het verzet in Achterhoek en Liemers, na de oorlog opstelde, krijgen we een indruk van wat de verzetsgroep Loerbeek zoal deed en ook wat de rol van Wim Moorman was:
’Een bijzondere rol speelde Wim Moorman, wiens naam ik hier bij uitzondering noem. Hij was 19 jaar doch verzette bergen werk, honderden, zo niet duizenden personen die in de Lijmers te werk waren gesteld vanuit Rotterdam, Den Haag, Haarlem, Utrecht enz. hielp hij aan valsche papieren en stuurde ze weer naar huis. Tientallen spoorwegmenschen bracht hij onder dak en vezorgde de geheele uitbetaling van deze menschen in de Lijmers. Hij deed begin November mee aan een overval op het politiebureau, teneinde enkele gevangenen van de S.D. (Sicherheitsdienst) te bevrijden, stal tientallen wapens van de moffen, hielp ons aan net zooveel P.B.’s (persoonsbewijzen) als we noodig hadden enz.’
Begin januari 1945 kregen Wim en Karel de opdracht om Jan Ellen, de agent van politie die bij de overval van begin november op het politiebureau was overgelopen en ondergedoken, naar diens ouders in het Friese Noordwolde te brengen. Omdat niet zeker was of overloper Ellen geheel te vertrouwen was en de verzetsgroep al eerder met een infiltrant te maken had gehad, kreeg Wim een revolver mee. Mocht Ellen toch onbetrouwbaar blijken, dan moest hij doodgeschoten worden. Het gevaar dat hij verzetsmensen zou verraden, met een cascade aan gruwelijke vergeldingsacties door de Duitsers, zou dan immers veel te groot zijn. De uitdrukkelijke opdracht van Herman Ankoné was, indien Ellen wél betrouwbaar zou blijken, die revolver bij hem in Noordwolde achter te laten.
Ellen werd bij zijn ouders afgeleverd en bleek geheel betrouwbaar, maar tegen de opdracht in hield Wim de revolver. Bovendien gingen Wim en Karel niet meteen terug naar Loerbeek, maar naar Westerbork met het plan daar een broer van Karel te bevrijden. In Beetsterzwaag werden ze aangehouden door de SD, die de revolver en een papier met onderduikadressen vond. Wim en Karel werden gearresteerd en opgesloten in de gevangenis van Leeuwarden. Zo belandde Wim op het verkeerde moment op de verkeerde plaats, met de boven beschreven desastreuze afloop.
De afgelopen jaren is Wim Moorman opnieuw in de belangstelling komen te staan. Zo was een van de hoofdpersonen in de verfilmde rockopera Freyheyt, geschreven door Wim Maatman en Tom Klein ter gelegenheid van 75 jaar bevrijding, gebaseerd op de persoon Wim Moorman. Freyheyt confronteert Nederlandse jongeren van vandaag met de vraag wat zij zouden doen als zij hun vrijheid zouden kwijtraken. De complexe persoonlijkheid van de jonge Wim Moorman, met zijn overduidelijk positieve strijdbare karakter maar ook discutabele trekken, leent zich heel goed om dit soort grote vragen te bespreken.
In maart 2024 werd een belangrijk besluit genomen voor Wims nagedachtenis. Het college van B&W van de gemeente Montferland keurde toen een voorstel goed om een nieuwe straat in Beek naar Wim Moorman te vernoemen. Het straatnaambord krijgt een onderschrift dat kort aangeeft wie Wim was. Zo blijft hij in herinnering.
Nieuwstips en feedback
Tot slot een huishoudelijke mededeling. Voor persberichten of andere nieuwstips kun je de redactie rechtstreeks tippen via de Deel je nieuws-knoppen op onze websites. Zie bijvoorbeeld deze pagina voor de Gelderse Post.
We zijn heel benieuwd naar jouw feedback, dus heb je andere vragen of opmerkingen over deze nieuwsbrief? Reageer gerust op deze mail en dan reageren we zo spoedig mogelijk.