#78 Over Kunst en Religie
Het is de tijd van voelen, verlangen, verklaren en vermoeden
Beste lezer van de Cultuurnieuwsbrief,
De laatste weken van het jaar zijn gearriveerd. We kijken nog eens om en alvast vooruit. Het licht kondigt zichzelf aan in de strijd tegen de duisternis die nog niet overwonnen is. Maar hoop gloort. Oude verhalen worden opnieuw verteld, vergeten betekenissen afgestoft tot een nieuwe glans ontstaat. We verlangen naar de kou die we zo nodig hebben om naar binnen te keren, om tot rust te komen. We snakken naar het onbesmeurde wit van sneeuw dat ons toedekt als een deken. Het zijn de tijden van stilte, licht en verinnerlijking. Tijden van mooie woorden van hoop en troost en verlangen naar het betere. En het zijn juist de Kunsten die zich daartoe graag laten inzetten.
Talloze koren laten zich op deze laatste dagen van het jaar, op bijzondere plekken horen. In hun kerstconcerten zetten zij hun meest religieuze nummers op het programma. Speciaal en zorgvuldig uitgekozen teksten zorgen voor verbindingen tussen de nummers en tussen de mensen. Juist in deze concerten willen ze het publiek raken met bijzondere gedachten over het leven zelf, verbeeld door een kind in een kribbe, met als achterliggende vraag of wij niet allemaal zelf dat kind zijn dat daar ligt. Kwetsbaar, maar veilig door zijn ouders en de warmte van de dieren die hem omringen. Nog hulpeloos, maar beladen met een opdracht om zijn leven te geven voor anderen.
Door de eeuwen heen is dit gegeven door duizenden kunstenaars afgebeeld, bezongen, beschreven en verteld. Het verhaal voedde de kunstenaars, de kunstenaars gaven het verhaal in talloze vormen door aan iedereen die het wilde zien en horen. Om de troost, om de hoop, om de liefde, om de inspiratie die er steeds vanuit gaat.
Maar we zijn het kwijt geraakt - lijkt het. Kerst wordt -volgens onderzoek- door zijn vermeende plichtplegingen gezien als een lastige onderbreking van onze dagelijkse besognes. Mensen vluchten -volgens het journaal van vandaag- naar de zon of werken tijdens de feestdagen door om maar niet bij hun ouders te hoeven zijn. Een goede reden om het verhaal nog maar eens te vertellen, af te poetsen en op te schonen.
Het Oosterlicht schijnt weer. Dit jaarlijkse lichtkunstproject dat onze regio overkoepelt en mensen een gevoel van geborgenheid geeft. De stralen van licht die duidelijk maken dat we verbonden zijn. Dat we op onszelf klein zijn, maar samen tot veel in staat. En natuurlijk, zoals dat gaat met kunstprojecten, zijn er altijd weer mensen die klagen over kosten en de zielige vogeltjes en de duisternis die verstoord wordt. Hen wens ik de rust toe, de kou en het onaangetaste wit van de winter. Dat ze weer even kunnen voelen wat de Kracht van de Stilte is, de warmte van een eenvoudige kribbe.
Theo Soontiëns
De Hemel op stelten in de Paskerk
DOETINCHEM - Er heerst grote opwinding in het Hemelse engelenkoor, want de koorleider oefent met alle engelen voor een hele bijzondere gebeurtenis: de engel Gabriël wil namelijk met alle engelen naar de aarde gaan, om daar aan de herders de geboorte van Jezus te verkondigen.
De tijden van het met Kerst telkenjare opnieuw vertellen van hetzelfde verhaal zijn voorbij. Dat houdt de aandacht van de jonge luisteraar niet meer vast. Gelukkig zijn er genoeg creatieve geesten in de parochies om het Kerstverhaal steeds vanuit een ander oogpunt en met een ander medium te vertellen.
‘De Hemel op Stelten’ is zo’n ander medium. De musical werd geschreven door Birgit Minichmayr voor de Oostenrijkse musicalgroep 'KISI-Kids'. Nu is de musical ook in het Nederlands uitgegeven en zal op eerste Kerstdag, tijdens “het kindje wiegen” in de Paskerk uitgevoerd worden.
Het “Kindje wiegen” gebeurt in tal van kerken in de Achterhoek en is speciaal gericht op jonge kinderen en hun ouders. In Doetinchem worden alle kinderen van harte uitgenodigd met hun ouders en/of opa en oma om deze musical mee te beleven.
Een musical dus vanuit het standpunt van de engelenkoren die tot nu toe enkel “Halleluja! Eer aan God in den Hoge” hoefden te zingen. Nu gaan ze daadwerkelijk een rol spelen in het Kerstverhaal.
Waar: Paskerk Prins Hendrikstraat Doetinchem
Wanneer: 1e Kerstdag, 25 december om 15.00 uur
Wie: Iedereen, de hele familie
Een Magisch Winterwoud in het Follybos
AALTEN - Ik had er tot voor anderhalf jaar geleden nog nooit van gehoord. Maar de kinderen van mijn toneelgroepje in Dinxperlo kenden het allemaal: het Follybos op het terrein van de Farm- & Countryfair in Aalten. Dat was iets bijzonders. Daar kon je als kind rondstruinen, van alles meemaken en bijvoorbeeld ook goed verdwalen.
Nou, dat verdwalen kan tot het eind van het jaar (behalve op Eerste Kerstdag) heel sfeervol, als het Follybos omgetoverd wordt tot een Magisch Winterwoud. De bomen, paden en open plekken in het bos zijn schitterend verlicht, waardoor een sprookjesachtige sfeer ontstaat voor bezoekers van alle leeftijden.
Het pad door het bos biedt de mogelijkheid om in je eigen tempo te genieten van het prachtige winterlandschap. De magie is voelbaar, met lichtsculpturen, glinsterende verlichting en mysterieuze hoekjes die uitnodigen om verder te verkennen. Bij regen of sneeuw raden wij stevige wandelschoenen aan. Het bos is bij normale weersomstandigheden grotendeels rolstoeltoegankelijk, maar als het veel heeft geregend en is het helaas te zwaar om met een rolstoel over de paden te rijden.
Winter en magie, kietelt het vermoeden dat er “meer is tussen hemel en aarde, Horatio, dan waar je wijsbegeerte van durft dromen.” (Hamlet - William Shakespeare)
Klik hier voor alle informatie over het Magische Winterwoud
Voeten in de aarde, handen ten hemel
BREDEVOORT - Vlak voor de Kerst opent in de karakteristieke kerkzaal van de Koppelkerk een nieuwe expositie die het aardse verbindt met hogere sferen. Hoe kunnen we de hemel, de geest, de eeuwigheid tastbaar, zichtbaar en voelbaar maken? Voeten in de aarde, handen ten hemel
Vaak lijkt spiritualiteit gepaard te gaan met ‘zweverig’; niet met beide benen op de grond staan. De kunstenaars wier werk te zien is in de expositie ‘Voeten in de aarde, handen ten hemel’ geven juist blijk van een intense fysieke beleving. Het lichaam is vaak onderwerp in hun werk. Hoe verhoudt ons aardse lichaam zich tot de eeuwigheid?
De Kunstenaars
Het oeuvre van Rinke Nijburg wordt gekenmerkt door een beeldtaal die is geïnspireerd door religie en mythologie. In zijn werk verbindt hij dit met strips, sprookjes en de maatschappelijke actualiteit tot een duizelingwekkende kosmologie.
Op verzoek van Rinke Nijburg zijn ook de erven Henk Visser (1952-2019) benaderd. Zij hebben geregeld samen geëxposeerd en waren goed bevriend. Beide vrienden vonden elkaar in hun gedeelde verlangen naar mystiek en religiositeit.
Zolang ze zich kan herinneren, vertelt Fiona Lutjenhuis graag verhalen. Ze fantaseerde over UFOs, het heelal en bovennatuurlijke krachten. In een zoektocht naar waarheid brengt ze fantasie en werkelijkheid samen.
In de theologie schuilt meer verbeelding dan je zou denken en in de kunst vind je meer sporen van God dan je zou vermoeden. Dat is de ontdekking van theoloog en mediakunstenaar Arent Weevers. Voor hem zijn theologie en kunst de twee boezems van één hart. Over kunst, lichaam en religie’ , waarin de video-installatie ‘Triptych’, dat in de Koppelkerk te zien zal zijn, prachtig wordt beschreven.
In wezen is alles met elkaar verbonden en soms is die onderlinge verbondenheid voelbaar en zichtbaar. Al haar hele leven is Henrike Gussinklo geïnteresseerd in wat zich onder de oppervlakte afspeelt; hoe de natuur groeit en vorm krijgt – maar ook wat zich bij mensen onderhuids afspeelt. In haar werk probeert ze onder die huid te kruipen, op zoek naar die essentie.
Hier kun je alles lezen over openingstijden en toegangsprijzen.
Kort nieuws
In de vijftien titels van Achterhoek Nieuws werd recent weer gepubliceerd over meer activiteiten die we graag tippen. Hieronder een kleine greep, er is meer te lezen op achterhoeknieuws.nl/cultuur
TERBORG/SILVOLDE - Tussen Kerst en Nieuwjaar wijdt een groep van 8 kinderen hun tijd aan het omzetten van hun favoriete hoofdstuk uit hun favoriete jeugdboek in een theaterscène.
In de maand december vonden deze kinderen een gouden wikkel in het boek dat ze leenden uit de Bibliotheek. Daarmee konden ze zich opgeven voor dit bijzondere theaterproject onder leiding van theatermaker Miro Straub uit Ulft. Miro bewerkte de aangeleverde hoofdtukken tot korte scènes die op zondag 29 december om 14 uur uitgevoerd gaan worden in het Pakhuus in Silvolde. Toegang is gratis.RUURLO - Brooks Toneel brengt zaterdagavond 11 januari, vrijdagavond 17 januari (aanvang 20.00 uur) en zondagmiddag 19 januari (aanvang 14.00 uur) de klucht ‘Een kuuroord vol met stress’ op de planken in zaal De Keizerskroon.
‘Een kuuroord vol met stress’ is een klucht in drie bedrijven geschreven door Nico Torrenga. Een toneelstuk vol met misverstanden en dubbelzinnigheden, die garant staan voor een hilarische middag/avond. De spelersgroep is er na talloze oefenavonden bijna klaar voor en heeft er zin in.
Klik hier voor het artikel in het Achterhoek NieuwsWICHMOND-VIERAKKER Op 24, 25 en 26 januari is het de beurt aan de toneelgroep Wichmond-Vierakker om hun kunsten te tonen. Dan speelt zij het blijspel “Wat een Smiesterd”.
In dit blijspel oorspronkelijk van de hand van Bernd Gombold, maar in het dialect vertaald door Ben ten Velde. Thema van het stuk is hoe om te gaan met nieuwe mensen in een traditionele gemeenschap: de zogenaamde Import. De wethouder van de kleine dorpsgemeenschap heeft het er in ieder geval maar wat druk mee.
Hier lees je alle informatie over de uitvoeringen die overigens een weekend later een vervolg krijgen.BREEDENBROEK - Op zaterdag 25 januari en zondag 2 februari speelt toneelvereniging VOVO “Als je voelt wat ik voel, dan zeg je niets meer” van Evelien Evers.
Het blijspel speelt zich af in de kantine van garagebedrijf de Vries. Moeder Sien probeert er het beste van te maken, maar dat valt niet mee. Oma heeft last van een chronische klaagziekte, waar kleinzoon Sam op een bijzondere manier de draak mee steekt. Vader Joost en zijn trouwe maar cynische werknemer Hein leiden de garage met ‘’hulp’’ van Sam. Ehm… het wordt een heel gedoe. Informatie over tijden en kaartverkoop alhier
Lèzen
Een modern kerstverhaal
In het thema van Kunst en Religie, van terugkijken en betekenisgeving kwam het verhaal van Mark Ebbers als door de hemel gezonden.
Een echt Kerstverhaal omdat het alledaagse op zo’n manier belicht wordt dat het de lezer aanraakt en wijst op dat we meer zijn dan dat alledaagse. Die mengeling van smart en troost, die een glimlach op ons gezicht tovert, maar tegelijk een diepe compassie met de hoofdpersoon oproept. Alleszins de moeite van het lezen waard.
Degenen die het nog niet gelezen hadden in de uitgave van Achterhoek Nieuws, hier is het te lezen
Kieken
Boerderijen
Deze Kieken is meer een zoekopdracht dan een kant en klare tentoonstelling. Een zoekopdracht die de tijd heeft ook, want je kunt er een maand of wat de tijd voor nemen. De Achterhoek gaat namelijk op zoek naar haar mooiste boerderij.
Niet iedereen weet dat er in de Achterhoek zoveel mooie boerderijen staan. Of nog beter, niet iedereen is er zich bewust van. We rijden er langs zonder te beseffen dat er mensen zijn die voor zo’n ritje een vakantie plannen. Dus een beetje meer bewustzijn kan geen kwaad.
Is dat dan belangrijk? Jazeker, bekendheid, daar gaat het wel een beetje om. Bekend maakt bemind, dus hoe meer boerderijenparels er bekend worden, hoe meer positieve aandacht er naar de boerderijen in zijn algemeenheid gaat. Dat is winst voor elke boerderij.
Daarom organiseert de Boerderijenstichting Achterhoek het komende jaar weer een verkiezing van “De Mooiste Boerderij van de Achterhoek”.
Iedereen mag stemmen, ongeacht leeftijd of woonplaats. Het gaat om ons eigen erfgoed en daar mag iedereen een mening over hebben. Op 1 februari 2025 gaat de stembus op de website open, dus tot die tijd kan iedereen al een beetje rondkijken naar zijn of haar favoriet. Je mag tot aan die dag ook boerderijen aanmelden voor deze verkiezing. De enige voorwaarde is dat de boerderij in bedrijf is of is geweest.
Als alle stemmen binnen zijn, worden de tien boerderijen met de meeste stemmen geselecteerd. De vakjury kiest uit deze tien winnaars de nummers 1, 2 en 3. Bij de vakjury zal de nadruk liggen op het thema duurzaamheid. De vakjury bestaat uit het voltallige bestuur van de Boerderijenstichting en haar adviseurs.
Dus, geef je ogen de kost en zie de schoonheid van onze boerderijen. En hoewel de foto’s vooral richting romantisch gerestaureerde boerderijtjes gaan, is het beeld van een moderne, krachtige, duurzame boerderij ook niet te versmaden!
Luustern
Cello, bandoneon en orgel
Op 1e Kerstdag - de dag waarop je wat meer dan normaal open staat voor diepere gedachten die muziek in je wakker kan maken - speelt cellist Jeroen den Herder vanaf 16:00 uur samen met Santiago Cimadevilla en Hua-Hsuan Lee in de Willibrorduskerk in Vierakker.
‘Door weerstand en chaos heen wordt opnieuw licht geboren, als een wetmatigheid’.
Jeroen den Herder en Hua-Hsuan Lee (orgel) spelen op deze dag samen met Santiago Cimadevilla. Deze bandoneonspeler uit Argentinië staat bekend om zijn virtuositeit en de emotionele diepgang in zijn spel. Met zijn passie en technische meesterschap weet hij zijn publiek telkens te raken en mee te nemen in de melancholische, maar ook levendige wereld van de bandoneonmuziek. Cimadevilla heeft een sterke reputatie opgebouwd in de wereld van de tango – die uiteraard niet ontbreekt op het programma van deze middag!
Over verwachting, weerstand en de geboorte van iets nieuws
Jeroen den Herder: ‘Als ik probeer verder te kijken dan de vreugde, naar dat wat vooraf gaat aan de geboorte van iets nieuws, dan tref je daar eigenlijk altijd verwachting en weerstand aan. Voordat er iets nieuws geboren kan worden – of iets in jezelf zich openbaart, moet je daar altijd doorheen. Dat is niet altijd gemakkelijk, maar beide lijken steeds opnieuw onlosmakelijk met elkaar verbonden’.
De muziek op deze Kerstdag neemt je mee op deze rituele weg. Vanuit de harmonie die doorklinkt in vertrouwde werken bouwt zich steeds meer spanning en chaos op, tot het in een compositie van Gubaidulina in een kolkende massa samenkomt.
‘Het is een moment van samensmelting van het oude en het nieuwe, op een manier waarop ik zelf de symboliek van het kruis ervaar. Als het oude wordt losgelaten, ontstaat ruimte voor het nieuwe dat van zich wil laten horen. En zo beginnen we het programma met Bach en sluiten we af met Piazzolla en La Peregrinación’.
Klik hier voor meer informatie over plaats en tijd en toegangsprijs (die meevalt)
Afstoffen
De Nachtmis
Als kind was het het toppunt van magie: de Nachtmis op Kerstavond. En als ik zeg Nachtmis, bedoel ik ook Nachtmis. Hij begon om middernacht en voor half twee was hij ook niet afgelopen. Je ging er met het hele gezin naar toe. Behalve mijn vader, die had bij het mannenkoor de mis van 22.00 uur verzorgd en zorgde er nu voor dat bij onze thuiskomst het traditionele Kerstontbijt met warme worstenbrood en hete thee klaarstond.
De kerk zat steevast stampvol bij de belangrijkste viering van het kerkelijk jaar. Ik had bijna geschreven dat tout Gendringen in de kerk zat, maar dat was niet zo. Het was half Gendringen. De andere helft zat in de Hervormde kerk, honderd meter verderop. In mijn allerjongste jaren overigens, zong het mannenkoor wel deze Nachtmis en daarin excelleerde ooit Alois (Arne) Jansen die als kindertalent solo Stille Nacht zong. Als een Heintje avant la lettre.
De zang, het licht, de geur van wierook, de plechtige sfeer door iedere volwassene gedragen, de immense kerststal, het maakte allemaal diepe indruk op mij als kind. Als je al niet gelovig was, werd je het daar en zo je twijfelde, de Nachtmis stijfde je voor minstens drie maanden in je geloof.
Maar de klad zit er aardig in. Nergens in de Achterhoek is er meer een Nachtmis te vinden die om 00:00 uur begint. In Zutphen en Winterswijk zie ik er twee om 23:00 uur beginnen. Die halen in ieder geval nog de 25e december, Kerstmis. Alle andere vieringen zijn geen Kerstvieringen. Er valt op de 24e namelijk nog niks te vieren. Aan te kondigen wel. Maar vieren, nope.
Ook al ben ik al lang geen praktiserend katholiek meer, ik zou meteen zo’n Kerstnachtmis gaan bezoeken die om 12 uur begon. Met een groot koor, een schitterende aankleding van de kerk, een prachtpreek van de pastoor en het halve dorp in de banken. Maar die gedachte is zondig, ik weet het. We hebben zulke vieringen, door de kerk de rug toe te keren. zelf van de kalender gehaald. Je kunt niet met één nacht in het jaar een hele geloofsgemeenschap overeind houden. De kerken werden verkocht, de Nachtmissen verdwenen.
Nieuwstips en feedback
Tot slot de huishoudelijke mededeling. Voor persberichten of andere nieuwstips kun je de redactie rechtstreeks tippen via de Deel je nieuws-knoppen op onze websites. Zie bijvoorbeeld deze pagina voor de Gelderse Post.
We zijn heel benieuwd naar jouw feedback, dus heb je andere vragen of opmerkingen over deze nieuwsbrief? Reageer gerust op deze mail en dan reageren we zo spoedig mogelijk.