#44 Brengt televisie cultuur dichterbij?
Ofwel, gaat de tv-kijker naar de concertzaal of het museum?
Beste lezer van de Cultuurnieuwsbrief,
In de wereld van klassieke muziek is het een constante discussie. Draagt het tv-programma Maestro bij aan de liefde voor klassieke muziek bij het grote publiek? Onlangs keken Karel en ik naar het programma De Piano. Sidika Bremer uit Didam was een van de deelnemers, ik mocht haar voor Montferland Journaal interviewen. Zij speelde Chopins Nocturne, Opus 72, No. 1. In lengte moest het prachtige pianowerk gehalveerd worden, het mocht maar twee minuten duren. Kennelijk kan de aandacht van de kijker niet erg lang worden vastgehouden. Net als bij het programma Maestro, praten de juryleden door de muziek heen en ook bij Maestro worden de muziekstukken ingekort. Het is de reden waarom wij niet naar deze programma’s kijken. Toch is het concept succesvol. Cultuur als wedstrijd, wellicht wordt de sportliefhebber erdoor geraakt. Wellicht gaan televisiekijkers die nog nooit een concert bezochten, nu wel een keer luisteren. Om vervolgens pas echt geraakt te worden. Muziek is immers het mooist als je het live hoort.
Het concept Maestro is breed overgenomen door de amateur muziekwereld en is ook daar erg succesvol. Bekende streekgenoten dirigeerden in een internationale editie, die afgelopen zondag de finale bereikte. Zeven bekende inwoners uit Oude IJsselstreek, Montferland en Emmerik streden om de titel beste dirigent van de fictieve gemeente EMOJI. Wethouder Janine Kock van Oude IJsselstreek won de dirigeerwedstrijd.
Dirigenten zijn er in vele soorten. Ook zonder diploma mag je je dirigent noemen als je voor een orkest of koor staat te zwaaien. Maar vergis je niet, voor veel amateur muziekverenigingen staat een dirigent die een masteropleiding heeft afgerond. Daar gaat dan meestal een conservatoriumopleiding op een muziekinstrument of zang aan vooraf. Vergelijk het even met een opleiding chirurg, die ook zo’n 6 jaar duurt. Je moet er niet aan denken dat er een wedstrijd komt waarin bekende Nederlanders het scalpel ter hand mogen nemen….
Met vriendelijke groeten,
Karin van der Velden
Kort nieuws
In de vijftien titels van Achterhoek Nieuws en andere media vond ik weer leuke nieuwsberichten en activiteiten:
BAAK - Van 9 tot en met 12 mei is de zestiende editie van de Kunst4Daagse Bronckhorst te bezoeken. Te zien zijn (meubel)kunstwerken van Charlie Kamping, glaskunst van Frank Looman, schilderijen van Elly Ossendrijver, keramiek van Corrie Kortooms, fotokunst van Robert Hagens en kleine objecten van gerecycled materiaal gemaakt door Gerard Klomberg. Bekijk ook het complete overzicht in het midden van Contact.
DINXPERLO - Een mens kent heel wat uiteenlopende momenten in zijn leven om op te reflecteren. We vieren de mooie momenten van ons bestaan en herdenken de meer ernstige aangelegenheden. Dit kamermuziekconcert door Phion laat in Klein Theater Dinxperlo een gevarieerd programma het contrast tussen vieren en herdenken horen.
LICHTENVOORDE - Als iedereen elkaar vrijheid geeft dan hoeft niemand het te nemen. Jesse Beerten (24) noemt zichzelf een ‘vrije homo’, maar realiseert zich dat de homo, oftwel de mens, die het meest vrij is, de witte hetero is. De monoloog ‘Vrije homo’s in het wild’ wordt opgevoerd in een pand in de Rapenburgsestraat in Lichtenvoorde.
OOST GELRE - Wie van gedichten houdt, moet dit artikel zeker even lezen. In maart schreven de Bibliotheek Oost-Achterhoek en Achterhoek een gedichtenwedstrijd uit. De winnende gedichten in het thema ‘Vrijheid vertelt, opmaat naar 80 jaar vrijheid’, worden hier gepubliceerd.
ULFT - Vorige weekend bij de twaalfde editie van de Achterhoekse Band Competitie (ABC) streden de vijf acts voor het prijzenpakket en de ervaring. Jupiter Was Close won uiteindelijk de publieksprijs en Orangu Thangs de juryprijs, maar alle deelnemers blikken tevreden terug op die avond in het DRU poppodium.
ULFT - Tribute@The Park op Hemelvaartsdag. Op het DRU Industriepark, naast de SSP hal kunnen popliefhebbers genieten van zeven tribute bands op twee podia.
WINTERSWIJK - Kunstoer biedt drie dagen lang de gelegenheid om het werk van uiteenlopende kunstenaars van dichtbij te bekijken. Een extraatje is dat de bezoeker ook de kans heeft om bijzonder erfgoed te bezoeken. Met dit keer een echte buitenkans, want een van de deelnemende locaties van Kunstoer is gewoonlijk niet te bezoeken: boerderij Onnink.
Zutphen - Wie aan Maurice Ravel denkt, denkt waarschijnlijk snel aan de Bolero. In Zutphen is vanaf 2 mei in de gelijknamige film te zien hoe dit zinderende werk tot stand kwam. Ravel is een door zelfkritiek geplaagd componist, die aanvankelijk niets op papier krijgt. Zijn werkwijze en leven worden verweven door ontmoetingen met drie vrouwen. Ida Rubinstein, de Russische danseres die de opdracht voor de compositie gaf, zijn mecenas Misia Sert en bevriende pianiste Marguerite Long.
Leuke weetjes over de Bolero: De slagwerkpartij is ontzettend moeilijk. De kleine trom moet vanaf het begin tot het explosieve einde strak in hetzelfde ritme geslagen worden. In de vijftien minuten durende Bolero klinken meer dan 4000 trommelslagen. Vanaf de zesde minuut klinkt eerst de tenor- en dan de sopraansax. Bijzonder, want de saxofoon hoort niet bij de standaardbezetting van een symfonieorkest. Het instrument werd pas rond 1840 uitgevonden, dus veel klassieke componisten kenden niet de bijzondere klank ervan. Dat je kunt fluisteren als een strijkinstrument en schallen als een koperinstrument is de kracht van de saxofoon.
Zwillbrock - De Japanse musicus Fumito Nunoya geeft op 5 mei een concert in de kerk van Zwillbrock. Een marimba is een slagwerkinstrument met grote houten toetsen. In de fabriek waar marimba’s gemaakt worden, heb ik gezien hoe die toetsen, houten blokken die in grootte variëren, gestemd worden. Om precies de juiste toonhoogte te krijgen, wordt handmatig hout weggeschuurd. In dit filmpje kun je zien hoe een marimba wordt gemaakt. Wie het verhaal achter de bijzondere Sint Franciscuskerk wil leren kennen, kan op 11 mei mee op excursie. De Duitstalige organist Karl Heins Oriëns geeft een rondleiding.
Culturele UITagenda
De meivakantie is in volle gang en sommigen van ons hebben zelfs nog een weekje extra! Er is deze vakantie genoeg te doen in onze mooie Achterhoek van evenementen tot de leukste routes!
Stap op de fiets en rijd door het afwisselende Achterhoekse landschap de Silo Art Tour en verwonder je over de imposante kunstwerken midden in het agrarische landschap. Terug in de tijd ga je tijdens de Ambachtsdag bij het Achterhoeks Openluchtmuseum in Lievelde waar oude ambachten herleven en je zelfs de oliemolen en zagerij in bedrijf ziet. Een leuk en leerzaam dagje uit voor jong en oud. Heb je de kids bij huis of te logeren, neem ze dan mee naar DRU TECH in Ulft waar je een drone leert programmeren en kennis maakt met de virtuele wereld.
Kijk voor nog meer inspiratie voor een dagje uit in de meivakantie op uitagenda-achterhoek.nl.
Lèzen
Theo Nijland, de man met de lange ladder vertelt het verhaal van het gezin van Theo en Lieske Nijland uit het kleine grensdorp Megchelen in de Achterhoek. Het paar trouwt in de crisisjaren, sticht samen een gezin en wordt vervolgens geconfronteerd met de harde werkelijkheid van de Duitse bezetting. Met het einde van de oorlog in zicht wordt het gezin getroffen door een dramatische gebeurtenis. Dit boek is een ode aan de kracht, strijdbaarheid, doorzettingsvermogen, geloof en de liefde van eenvoudige, hardwerkende mensen als Theo en Lieske, hun kinderen en dorpsgenoten in tijden van crisis, oorlog en wederopbouw.
Sabine Nijland (1967), kleindochter van Theo en Lieske, schreef dit aangrijpende boek vanuit het perspectief van haar vader Bennie. Sabine groeide op in Zeddam, studeerde theologie en was werkzaam als pastor en geestelijk verzorger. Daarnaast was ze trauma-counselor en geestelijk begeleider. Eerder schreef ze Uw weg, mijn weg en Om wie jij bent.
In Gelderse Post werd aandacht besteedt aan de presentatie van het boek.
Theo Nijland, de man met de lange ladder is verkrijgbaar in verschillende winkels in de omgeving en te bestellen op de website van Achterhoek Uitgevers.
Luusteren
Sergej Prokofjev (1891-1953) schreef in 1936 het muzikale sprookje ‘Peter en de wolf’ voor spreekstem en orkest. Peter, grootvader, de vogel, de kat, de eend, de wolf en de jagers worden allemaal uitgebeeld door verschillende instrumenten. Elk instrument speelt een eigen melodie, dat wordt leitmotiv genoemd. In het symfonieorkest spelen respectievelijk de strijkers, de fagot, de fluit, de klarinet, de hobo, de hoorns en de houtblazers met trompet en slagwerk de verschillende rollen. Kinderen kunnen zo leren hoe de verschillende instrumenten klinken. Mijn vader liet me het muziekstuk als kind al horen en ik heb het werk zelf weleens gespeeld in een voorstelling voor kinderen. Toen de hoorns hun motief inzetten, riep een kind in de zaal: ‘Daar komt de wolf’! Goed gehoord dus! Op 11 mei wordt het muziekstuk op het orgel van de Oude Helenakerk in Aalten gespeeld. Het orgel vertolkt de verschillende instrumenten en poppenspeler Alexander Bauwens speelt het verhaal.
De Oekraïense componist Prokofjev had het niet gemakkelijk tijdens het Russisch communistische regime, dat in die tijd voorschreef wat componisten wel en niet mochten schrijven. Peter en de Wolf kon de goedkeuring wel wegdragen. Ander werk van hem werd in Rusland minder gewaardeerd. Het is echter de vraag of dat door de politieke voorschriften kwam of omdat sommige muziek voor die tijd nogal excentriek was
Kieken
Omdat ik geabonneerd ben op de nieuwsbrief van Museum More, kreeg ik onlangs al het bericht dat er in Ruurlo een tentoonstelling komt met 74 objecten uit de tv-serie Tussen Kunst & Kitsch. Als liefhebber van dat programma, dat nu veertig jaar op tv te zien is, wil ik die tentoonstelling natuurlijk bezoeken. Net als bij muziek, is de beleving anders als je kunst in het echt ziet. Hebben we niet allemaal weleens gedacht dat een object bij ouders of grootouders misschien wel heel veel waard is? Ik kijk alweer uit naar de Rommelmarkt van onze muziekvereniging in Kilder, misschien liggen daar nog wel een paar pareltjes tussen de rommel. En gaat het dan om de waarde in geld of de waarde van het verhaal achter een object. Die emotionele waarde is voor iedereen ook weer anders en zo komt uiteindelijk de kostbare kunst tussen de waardeloze kitsch terecht.
Afstoffen
Cultuurnieuws in historische context
Collega Theo Soontiëns besteedde er vorige week in de Cultuurnieuwsbrief al uitgebreid aandacht aan, maar deze bijzondere voorstelling mag best nog een keer onder de aandacht worden gebracht. De toneelspeelsters en -spelers van TOEP brengen een stuk over het leven van Tante Riek op de planken; ‘Een hoger goed’, waarbij de subtitel de lading al dekt; Familievrouw en verzetsheldin. Theo schreef het script van dit eerbetoon. Er zitten speciaal voor dit stuk geschreven muziekstukken en liederen in. Die zijn gecomponeerd door Johan Meerdink uit Kotten.
Wie was tante Riek?
Mevrouw Kuipers Rietberg was in de Tweede Wereldoorlog zeer actief in het verzet. Ze werd verraden en via Vught naar Ravensbrück getransporteerd. Daar stierf ze eind december 1944, waarschijnlijk door tyfus.
Op het plein in Winterswijk dat naar haar is genoemd, staat het standbeeld van mevrouw Kuipers Rietberg. Het is een staande vrouwenfiguur dat bescherming biedt aan een opgejaagd jong hert. Dat hert staat symbool voor de mensen die tante Riek heeft gered.
Helena Kuipers werd in 1893 in Winterswijk geboren als dochter van de graanhandelaar en molenaar Hendrik Rietberg en Clara Dulfer. Ze was het vijfde kind in een gereformeerd gezin met acht kinderen. Na de lagere school ging ze naar de HBS, waar ze haar latere man Piet Kuipers leerde kennen. Kuipers ging bij Helena’s vader werken en kocht zich later in de graanhandel in. Er werden twee zoons en drie dochters geboren. Helena zorgde voor de kinderen en het huishouden. Daarnaast was ze actief op maatschappelijk gebied. Ze was medeoprichter van de Gereformeerde Vrouwenvereeniging in Nederland en hoofdbestuurslid van de Bond van Gereformeerde Vrouwenvereenigingen in Nederland. De contacten die ze in het hele land opdeed, kwamen goed van pas toen ze tijdens de oorlog in het verzet actief werd.
Verzetsheldin
Op 10 mei 1940 vielen de Duitsers Winterswijk binnen. Alle politieke partijen werden verboden, behalve de NSB. Een groot deel van de bevolking van grensstad sloot zich hierbij aan. Tegelijkertijd ontstond juist in Winterswijk de meest omvangrijke verzetsorganisatie van het land: de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers (L.O.). Helena was medeoprichtster van deze organisatie. Haar schuilnaam was ‘Tante Riek’. Samen met haar man zocht ze naar veilige schuilplaatsen voor onderduikers in de Achterhoek.
Helena was gewend om landelijk te denken en zocht in 1942 contact met Frits Slomp, die in Heemse bij Hardenberg dominee was. Slomp, die schuil ging onder de namen Frits de Zwerver en Ouderling Van Zanten, trok vanaf de kansel flink van leer tegen de Duitsers. In 1942 moest hij onderduiken en zo leerde hij Tante Riek kennen. Slomp was aanvankelijk angstig, maar liet zich overtuigen toen Tante Riek zei: "Zeg kerel, zou het nou zo erg zijn als jij om het leven kwam, als er duizenden jongens gered werden?"
Op 25 november 1942 werd een eerste vergadering belegd door verschillende personen uit de omgeving van Driebergen. Deze vergadering was het officiële begin van de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers. Door het werk van deze verzetsgroep konden ongeveer 300.000 mensen in Nederland zich aan de greep van de bezetter onttrekken.
De Sicherheitsdienst kreeg steeds beter een beeld van wat zich afspeelde en in mei 1944 ging het fout. Een vrouw infiltreerde bij de LO en verraadde de organisatie. Samen met haar man vluchtte Helena naar Bennekom. Daar werd ze opgepakt. Ze nam de volledige schuld op zich, omdat ze dacht dat vrouwen niet zo hard gestraft zouden worden. Op weg naar Ravensbrück gooide Helena nog een briefje uit de trein: "Lieve Piet en kinderen. Zitten in wagons te wachten op transport. Waarheen? We weten het niet. Wees Gode bevolen. Bidt voor elkaar. Je liefhebbende moeder."
Monument
Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Wilhelmina onthulde op 4 mei 1955 een standbeeld van Tante Riek. Op 4 mei 1961 werd het gedenkteken opnieuw onthuld, omdat het beeld op een hoger voetstuk was geplaatst.
De Winterswijkse predikant F.C. Zwaal schreef een gedicht dat op de zijkant van het momument staat.
”T GELOOF HEEFT HAAR GEDRAGEN,
DE LIEFDE GAF HAAR KRACHT,
DE HOOP DEED NIET VERSAGEN,
TOT REDDING WAS GEBRACHT’.
Bronnen:
Historisch Nieuwsblad
Wikipedia - Tante Riek
Wikipedia - Frits Slomp
Nationaal Comité 4 en 5 mei
Nieuwstips en feedback
Tot slot een huishoudelijke mededeling. Voor persberichten of andere nieuwstips kun je de redactie rechtstreeks tippen via de Deel je nieuws-knoppen op onze websites.
We zijn heel benieuwd naar jouw feedback, dus heb je andere vragen of opmerkingen over deze nieuwsbrief? Reageer gerust op deze mail en dan reageren we zo spoedig mogelijk.