#30 De grens over en terug
Landelijke aandacht voor Achterhoeks, Grolse lol én historie, en een Deventer museum
Beste lezer van de Cultuurnieuwsbrief,
Het leven is te kort om alle boeken op je verlanglijst te lezen. En dan komen er constant nog zoveel bij. Neem alleen de uitgaven van de Zutphense Walburg Pers. Die bracht sinds de oprichting in 1961 een kleine drieduizend boeken uit. Toch is er landelijk sprake van ‘ontlezing’… Aan iemand als Chris Schriks heeft dat zeker niet gelegen. Hij zette destijds de Walburg Pers op en schreef zelf ook een boek of twintig. Vorige week is hij op 92-jarige leeftijd overleden.
Ik had het in memoriam nog maar net afgerond of er viel alweer een nieuw boek op de deurmat. Grols Gewin heet het. Niet uitgebracht door de Walburg Pers – al had met het historische onderwerp goed gekund –, maar door Stadsmuseum Groenlo. Godfried Nijs is de auteur, vorig jaar sprak ik hem samen met Daphne Maas over de vergevorderde plannen om het museum in Groenlo om te toveren tot een nationaal museum van de Tachtigjarige Oorlog en Cultuurnieuwsbriefcollega Mark sprak hem in november. Het stadsmuseum wordt binnen afzienbare tijd geopend in de Oude Calixtuskerk. Daphne Maas is de directeur. Bij dat gesprek, dat leidde tot een verhaal in cultuurhistorisch magazine Oer, zei Nijs dat hij het boek waar hij jaren aan had gewerkt bijna af had.
Vorige week kwam ik het duo weer tegen op een persbijeenkomst in Zutphen, waar bekend werd dat die stad ‘in’ is voor de stichting van een Gelders Museum, bedoeld als informatieve uitvalsbasis naar andere musea in de provincie. Een idee dat Maas en Nijs toejuichen. “Het boek is er”, liet Nijs bij die gelegenheid weten, “ik stuur het je toe”. Meer over dit boek in de rubriek Lèzen. De geschiedenis gaat door!
Sander Grootendorst
Streektaal voor kinderen
Altijd fijn wanneer een waardevol lokaal of regionaal initiatief buiten zijn eigen officiële aandachtsgebied interesse opwekt. In dit geval zelfs nationaal. Des te opvallender omdat het een streektaalproject betreft. Achterhoeks voor kinderen om precies te zijn. Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) meldde op 17 januari verheugd: “Vandaag bunt de Potwottels het ‘nieuws van de dag’ in De Telegraaf!! Alderbastend mooi dat ok landelijke media andach hef veur de streektaal. 't Kump vast good met 't plat praoten!!”
Educatiepakket Plat veur Potwottels, voor kinderen van 2 tot 5 jaar, is gratis te bestellen door kinderopvangorganisaties, basisscholen en bibliotheken.”
Onduidelijk of het door de pagina in de ochtendkrant kwam of gewoon omdat het zo’n aansprekend project is – het zal wel en-en zijn –, maar inmiddels loopt het storm met de aanvragen!
Info: ecal.nu/potwottels.
Kort nieuws
BORKEN - Het Oost-Nederlands Symfonieorkest steekt de grens over voor een gratis te bezoeken try-out-concert op zondag 28 januari. Aanvang: 14.30 uur. Locatie: Forum Mariengarden, Vennweg in het Duitse Borken. Programma: Debussy (Prélude à l’après-midi dún faune); Mahler (Lieder eines fahrenden Gesellen) – met als solist Frank Dolphin Wong (bariton) –; Wagner – Parsifal; an orchestral quest. Info: onso.nl.
ZUTPHEN – In Musea Zutphen is de tentoonstelling Hete vuren geopend’. De laatste aflevering van de reizende tentoonstellingsreeks over de vier elementen, samengesteld door zes stadsmusea in Bergen op Zoom, Gouda, Harlingen, Hoorn, Venlo en Zutphen in samenwerking met het Rijksmuseum. Na Lage Landen, Koele Wateren en Hoge Luchten is met Hete Vuren de Elementenreeks compleet. Wethouder Sjoerd Wannet legde in zijn toespraak de nadruk op de symbolische betekenis van het thema: “Waar in de oudheid vuur centraal stond in de gemeenschap als de bron van licht en brandstof kunnen kunst en cultuur vandaag de dag als verbindende factor diezelfde centrale plek vervullen.”
ULFT – Gelegenheidsband Nevenproject, een initiatief van Rowwen Hèze-frontman Jack Poels, geeft op zaterdag 3 februari een concert op het DRU-poppodium in Ulft. Aanvang 20.30 uur. De band gaat terug naar de hardrock van de jaren zeventig en tachtig. Een vleugje Thin Lizzy, een snufje ZZ Top en een scheutje Creedence Clearwater Revival, afgetopt met een flinke toef Grandaddy. Twaalf nieuwe liedjes, in het handschrift van ‘ome Jack’. Limburgse teksten, doorspekt met humor, melancholie en een scherp oog voor het schijnbaar alledaagse. Info: dru-industriepark.nl.
’s-HEERENBERG – Cultuur waar ook de allerjongsten (vanaf twee jaar) van kunnen genieten is zaterdag te beleven in theater het Barghse Huus in ’s-Heerenberg. En wel bij de voorstelling De Kleine IJsbeer, die begint om 15.00 uur. Een vertolking van het beroemde prentenboek van Hans de Beer. Info: barghsehuus.nl.
LICHTENVOORDE - Alvast even vooruitkijken naar zondag 5 mei. Dan wordt in Lichtenvoorde de ‘Lichten-voor-de-vrijheid-tour’ gehouden. Met dans, theater, beeldende kunst, poëzie, zang en muziek. Het is onder meer de bedoeling dat een strijkersensemble meedoet, maar dat moet eerst nog worden gevormd. De organisatie doet dus een oproep aan iedereen in Lichtenvoorde en omstreken die een strijkinstrument bespeelt (contrabas, cello, viool of altviool) om zich aan te melden. Dat kan via een mail aan contrabassist Clemens Venderbosch: c.venderbosch@hetnet.nl.
Culturele UITagenda
Het Nieuw Amsterdams Klarinet Kwartet verovert vele harten met hun spontaniteit op het podium en eigenzinnige kijk op klassieke muziek. Pure country vind je bij het theaterconcert van de veelbelovende Achterhoekse Yara Beeks en band waarbij ze zowel eigen nummers als covers ten gehore brengt van onder andere Dolly Parton, Johnny Cash en the Chicks. Houd je meer van Gregoriaanse muziek, dan moet je in Lichtenvoorde zijn bij het concert van Ensemble N;un. Zij brengen deze krachtige muziek, teksten en minnezang in een modern jasje Kamerkoor Garden Rumours geeft een concert rond het thema 'Ode aan de aarde', waarin de kwetsbaarheid en de schoonheid van onze aarde wordt bezongen. Wil je liever zelf muziek maken? Bezoek dan het Openhuis Amateurkunstverenigingen bij Boogie Woogie in Winterswijk.
Kijk voor alle info en nog meer evenementen op uitagenda-achterhoek.nl.
Luustern (1)
Bericht van Diana Abbink, streektaalspecialist en medewerkster van Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers. (Het grootste deel van mijn leven woon ik hier, voel me thuis en kan de verschillende streektaalvarianten redelijk tot goed verstaan. Maar als het op spreken en schrijven aankomt, laat ik dat toch liever aan geboren Achterhoekers over. Onder wie Diana):
“Op zondag 4 februari 2024 organiseert Dialectkring Achterhook en Liemers weer ne koffiemorgen biej Erve Kots in Levelde. De Slingetaler Muzikanten oet Kotten traedt dan op. Eure muziek besteet onder andere oet Alpenländische Volksmusik maor speciaal veur dizzen morgen hebt de muzikanten ok een programma met nummers in ’t dialect inestudeerd. ’t Beloft weer ne mooien morgen te wodden.
Wanneer: zondag 4 februari 2024. Locatie: Erve Kots in Levelde. Tied: 11:00 töt ca. 13:00 uur. Entree: € 10,00- incl. 2 köpkes koffie of thee. Ok neet-leden bunt zoas altied van harte welkom.”
Luustern (2)
Naast het serieuze nieuws over (historisch) Groenlo in deze nieuwsbrief ook tijd voor een lollige kijk op het leven. Het Grolse gezelschap Natte Nekjes komt met een carnavalskraker in spe, getiteld Paracetamol-ontbijt. Collega Henri Wolterbos schreef erover in de Groenlose Gids. “Het begon als een grapje,” tekent hij op uit de mond vam Joost Helmers, een van de Nekjes. “We zijn allen creatieve mensen, houden van muziek en opperden dat het met de carnaval in aantocht misschien wel leuk zou zijn een eigen carnavalsnummer te maken. We zaten in een verder leeg café maar hadden het met elkaar redelijk gezellig gemaakt met de nodige drankjes en we hadden al snel een thema […] Binnen een uurtje hadden we een tekst. Ik maak zelf een beetje muziek, toen heb ik mijn thuis-set een keer op kantoor neergezet en hebben we in één avond alles in één keer ingezongen. Een dag later hebben we de muziek afgemaakt en Roel (collega-Nekje, SG) heeft op een zondagmorgen in zijn huis in Beltrum de trompet ingespeeld.”
Er is maar één advies mogelijk: luister en brul mee!
Kieken
Bij nul beginnen
In de rubriek ‘Kort nieuws’ gingen we al even de grens over (bij Winterswijk), met een Oost-Nederlands orkest naar de Duitse plaats Borken. Vandaar is het een heel eind naar het meest noordwestelijke stukje Achterhoek. In Epse zit je al bijna in Overijssel, het is maar zo’n tien minuten fietsen naar het centrum van Deventer. In het voormalige gymnasium vlak bij de Lebuinuskerk is sinds een paar jaar museum EICAS gevestigd, dat zich specialiseert in beeldende kunst tussen 1960 en nu. De zogenoemde Nul-kunstenaars vormen het startpunt. Zij streefden zo’n zestig jaar geleden naar een zo onpersoonlijk mogelijke kunst, ook om het hele fenomeen ‘kunstenaar’ een beetje van z’n voetstuk te halen. De kunst moest weer bij nul beginnen, zogezegd. De bekendste vertegenwoordiger van die beweging is Armando. Interessant hoe EICAS laat zien én beleven waar en hoe het gedachtegoed van destijds bij huidige kunstenaars nog doorwerkt; en hoe die ermee aan de haal gaan.
Theo Beerendonk
Afgelopen zondag trad de Zutphense muzikant Odulf Damen in het museum op, de klanken die hij uit stenen liet klinken gingen als het ware een verbinding aan met de minimalistische kunstwerken van de door ‘Nul’ beïnvloede Douwe Jan Bakker. En wie kwamen we tegen in het Deventer museum? Irene Burger en Johan Mollenhof, die in 2021 stopten met galerie De Burgerij in Vorden. Ze wonen tegenwoordig in Holten en hebben een rol bij de programmering van EICAS. Fans van De Burgerij – en dat waren er nogal wat – zouden zeker eens in Deventer moeten gaan kieken. Nog tot en met zondag wordt het niet-figuratieve werk van Theo Beerendonk (1905-1979) tentoongesteld (van hem is in het Zutphense museum Henriette Polak tegelijkertijd figuratief werk te bezichtigen). Vanaf 3 februari is er weer een nieuwe expositie.
Info: eicas.nl
Lèzen en Afstoffen
Ben gisteravond beginnen te lezen in Grols Gewin van Godfried Nijs (zie inleiding). De nieuwsbrief komt te snel voor een bespreking, maar ik kan alvast zeggen dat het boek bepaald geen taaie kost is, een gevaar dat bij goed gedocumenteerde geschiedenisliteratuur al gauw op de loer ligt. Amateur-historicus Nijs uit Lichtenvoorde heeft zijn grondige kennis van de materie weten om te zetten in een spannend verhaal. Het is bovendien rijkelijk geïllustreerd. Centraal in het boek staat de belegering van Groenlo (Grol) in 1627. Ik moet dus nog even doorlezen, maar het is al te merken dat Nijs zich duidelijk zo ongeveer persoonlijk betrokken voelt bij de gebeurtenissen van vijf eeuwen geleden, zonder dat hij daarbij de feiten en de dwarsverbanden uit het oog verliest. Het is een boeiende combi van algemene informatie over bijvoorbeeld militaire inzichten én het dagelijks leven van de ‘gewone’ Grollenaren. Over persoonlijk gesproken: Nijs heeft Grols Gewin opgedragen aan zijn vorig jaar overleden vrouw Barbara, die hem met raad en daad heeft bijgestaan.
Godfried Nijs: Grols Gewin. Stad en land tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Te bestellen in de webshop van Stadsmuseum Groenlo.
Nieuwstips en feedback
Tot slot de huishoudelijke mededeling. Voor persberichten of andere nieuwstips kun je de redactie rechtstreeks tippen via de Deel je nieuws-knoppen op onze websites.
We zijn heel benieuwd naar jouw feedback, dus heb je andere vragen of opmerkingen over deze nieuwsbrief? Reageer gerust op deze mail en dan reageren we zo spoedig mogelijk.