#108 Something completely different
Fantastische films, aangrijpende geschiedenis en George Kooymans op carillon
Beste lezers van de Cultuurnieuwsbrief,
kennen jullie die van die Tsjechische ambassadeur die naar Zutphen zou komen voor de opening van een filmfestival?
Hij kwam niet.
En kennen jullie die van de plaatsvervangende Tsjechische ambassadeur die naar Zutphen zou komen voor de opening van een filmfestival?
Die kwam ook niet.
Het gezag liet het afweten.
Laat dat toevallig nou net een van de thema’s zijn in het werk van de Tsjechische cineast Karel Zeman, grootmeester van de animatiefilm vóór het computertijdperk. Een thema, zei Hans Heesen van filmhuis Luxor in een interview vooraf, dat kenmerkend is voor de Tsjechische kunstwereld in het algemeen, van schilders tot schrijvers. Het gezag wordt te kijk gezet, maar op milde wijze. Het láát zich makkelijk te kijk zetten, omdat het nu eenmaal maatschappelijk zichtbaarder is dan de gewone man en vrouw, op wie ook van alles aan te merken is. Ach, we zijn allemaal mensen. Het is natuurlijk wel een beetje vreemd, een beetje absurd dat de afvaardiging weg bleef, maar natuurlijk verder helemaal niet erg. En in het dagelijks leven is het absurdisme trouwens ook altijd dichterbij dan je had verwacht.
Voeg daar een onuitputtelijke bron van fantasie bij – uit de hersenpannen van Karel Zeman en de Franse schrijver Jules Verne (inspiratie voor de films) – en je krijgt een twee uur durend verhaal voorgeschoteld van vijf jongens die ervandoor gaan in een wonderlijk luchtschip, waarna ze de meest onwaarschijnlijke avonturen beleven. Echte acteurs spelen in getekende dan wel geboetseerde decors, maar het water is dan bijvoorbeeld wel weer echt water. Nog tot eind augustus kun je in Luxor naar vijf verschillende Zeman-films kijken, desgewenst vaker dan één keer, want er gebeurt steeds zo ongelooflijk veel dat je het onmogelijk kunt navertellen.
Dat ga ik hier dus ook niet proberen, er is bovendien nog veel meer te vertellen over interessante en spannende vormen van cultuur de komende tijd in de Achterhoek.
Sander Grootendorst
Historisch wandelen in ‘s-Heerenberg
De makers van Monty Python hebben zich laten leiden door het werk van Karel Zeman, dat wordt al duidelijk als je nog maar een paar scènes van een Zeman-film voorbij zien komen. ‘And now for something completely different’, placht Monty Python-boegbeeld John Cleese te zeggen bij het aankondigen van een scène die niets met de vorige te maken had.
Dus, oké, and now for something completely different, maar wel, net als films kijken, een aangename bezigheid in de komende zomerperiode: Het Stadsmuseum Bergh biedt een uitgebreid programma aan begeleide stadswandelingen, waarmee “zowel inwoners als toeristen op een fascinerende manier de rijke geschiedenis van ’s-Heerenberg kunnen beleven”, schrijft Marlous Velthausz in het Montferland Journaal. “De gidsen van het Stadsmuseum, vaak gehuld in historische kostuums, nemen deelnemers mee op een reis door de tijd. Zij leiden de groepen langs verborgen parels en eeuwenoude plekken die men anders wellicht niet zou ontdekken.” Het is niet allemaal rozengeur en manenschijn: in een van de wandelingen word je ondergedompeld in het tragische verhaal van de tot heks verklaarde Mechteld ten Ham, in een andere wandeling – niet in het programma – staat de Tweede Wereldoorlog centraal.
De data van de wandelingen zijn hier te vinden.
Hedendaagse kunst in de Dorpskerk
‘And now for…’
Met het gevarieerde aanbod aan kunst en cultuur in de Achterhoek kun je elk item wel met de uitspraak van John Cleese beginnen…
Van het kasteel naar de kerk: van 26 juli tot en met 3 augustus exposeren vier leden van kunstenaarsnetwerk Het Web in de Dorpskerk in Hoog-Keppel. Vrij toegankelijk op zaterdag en zondag van 11.00 tot 16.00 uur.
De deelnemers: Marita Palland tekent, schildert, maakt glas in lood, werkt driedimensionaal, en is in de weer met mixed media en installaties. Brenda Scholten fotografeert en schrijft korte verhalen. Het meest voelt zij zich thuis in de schilderkunst, waarin ze olieverf, acryl en gemengde technieken gebruikt. Haar stijl is expressionistisch, bijna abstract. Karel Peters is in het analoge tijdperk met fotograferen begonnen en dat betaalt zich in het digitale tijdperk uit, in portretten en verstilde landschappen. Wiesje de Boer maakt kunstwerken van wol en vilt. Verschillende schapenrassen dragen hun steentje (hun vachtje) eraan bij: elk ras heeft biedt wol met zijn eigen, kenmerkende eigenschappen.
Dag van de Achterhoekse Popmuziek
‘And now…’
Zaterdag 22 november is dit jaar de Dag van de Achterhoekse Popmuziek (DAP). Hét evenement waar artiesten en locaties laten zien wat de Achterhoekse muziekscene in petto heeft. Wat in 2014 begon als een spetterende avond op één locatie, is uitgegroeid tot een groot muziekavontuur, verspreid over 25 locaties en met 50 deelnemende acts uit de Achterhoek.
Wie mee wil doen, kan zich aanmelden tot 1 september. Daarna worden artiesten en locaties aan elkaar gekoppeld.
Van singer-songwriter tot rapper en van coverband tot muziekformatie met originele composities; zolang solo-muzikanten of bands een aantoonbare connectie hebben met de Achterhoek kunnen ze meedoen. Locaties zijn er in alle soorten en maten: van cafés en zalencentra tot winkels, restaurants, boerenschuren, muziekstudio’s, scholen en kapsalons. Zelfs Arriva stelt haar treinen beschikbaar voor liveoptredens!
Meer informatie en alle voorwaarden voor deelname zijn te vinden op de website.
UITtip
Streekproductenmarkt
Op vrijdag 25 juli 2025, van 11.00 tot 16.00 uur, vindt een gezellige streekproductenmarkt plaats op het terrein van Zompenloods De Jappe (Graaf Wichmanstraat, Borculo). Een perfecte gelegenheid om authentieke regionale lekkernijen te proeven en aansluitend te genieten op een terras of de boekenmarkt in het centrum te verkennen. Toegang gratis. Voor alle info en nog veel meer uittips op uitagenda-achterhoek.nl.
Kort nieuws
Een selectie uit het kunst- en cultuuraanbod in de vijftien titels van Achterhoek Nieuws en andere media deze week. Meer is te vinden op achterhoeknieuws.nl/cultuur.
AALTEN – Vier kandidaten zijn genomineerd voor de Erfgoedprijs 2025 in de gemeente Aalten. Twee gebouwen: Boerderij (en erf) aan de Teubenweg in De Heurne van 1923 en Het Dames te Beesthuis aan de Raadhuisstraat in Dinxperlo van 1623, vorig jaar in oude luister hersteld. En twee personen: amateurhistoricus Evert de Niet, die alles weet van de Atlantikwall (1943), en architect Bert Stronks, betrokken bij historisch verantwoorde restauraties en nieuwbouw in Bredevoort.
De winnaar wordt bekendgemaakt tijdens een feestelijke bijeenkomst in de Koppelkerk in Bredevoort op 4 september
BORCULO – De Stichting Promotie Borculo (SPB) houdt vrijdag 25 juli de dertigste editie van de plaatselijke boekenmarkt. Van 10.00 tot 16.00 uur staan er zo’n vijfentwintig kramen in de Weverstraat.
DINXPERLO – Een selectie van sculpturen van beeldend kunstenaar Patrick Harman is in augustus te zien in Kerkje de Rietstap aan de Meniststraat in Dinxperlo. De houten beelden zijn gemaakt van Achterhoeks hout, vaak in combinatie met epoxy. Entree gratis. Open op zondag en woensdag van 14.00 tot 17.00 uur.
LOCHEM/ZUTPHEN – In de laatste weken van de zomervakantie reist de KinderKaravaan met de muzikale en fantasierijke voorstelling Zoemmm door de parken van Apeldoorn, Zutphen en Lochem. Donderdag 21 augustus strijkt het gezelschap neer op het grasveld bij De Hoge Weide aan de Zwiepseweg in Lochem. Voorstellingen beginnen om 13.00 en 15.00 uur. Gratis toegankelijk voor kinderen vanaf 4 jaar uit Lochem en omstreken. In Zoemmm nemen vijf musici van het Cubaanse blaaskwintet Aires Tropicales het publiek mee in de magische wereld van insecten. Met tropische klanken brengen ze die tot leven – en laten ze ook horen hoe stil het kan worden als deze wezens verdwijnen.
In Zutphen is dezelfde voorstelling een dag eerder eveneens twee keer te beleven: op 20 augustus in de wijk Tichelkuilen. Zelfde aanvangstijden.
Meer info is te vinden bij Zoemmm.
RUURLO – Kunstenaars die werken met metaal, glas, steen of druktechnieken krijgen bij Kunstkring Ruurlo de kans hun werk te tonen aan een breed kunstminnend publiek in het hart van Ruurlo. Na eerdere edities rond textiel en hout bereidt de KunstKring Ruurlo nu weer een expositie voor in de serie ‘Materiaal &ART’, die van 17 september tot en met 9 november in galerie De Smidse op het programma staat. De Kunstkring is op zoek naar “verrassende, originele en kwalitatief hoogstaande kunstwerken”. Aanmelden kan tot 16 augustus. Meer info is hier te vinden.
ZUTPHEN – Dat Bolwerck presenteert A Gift That Keeps on Giving, de eerste solotentoonstelling in Nederland van de in Den Haag gevestigde kunstenaar en componist Andrius Arutiunian. Het historische gebouw van Dat Bolwerck wordt getransformeerd tot een akoestisch lichaam. Elke ruimte wordt een eigen klankkamer. Arutiunians tekeningen, sculpturen en kunstwerken die hij ‘interventies’ noemt geven een nieuwe dimensie aan het luisteren. Meer info op de website van Dat Bolwerck.
ZUTPHEN - Hartje Zutphen is komende zondag (10.00-17.00 uur) weer het sfeervolle decor van de Boekenmarkt. Meer dan zestig kramen bieden een gevarieerde selectie tweedehands en antiquarische boeken. Ondanks de vele aanmeldingen voor deelname, kiezen Antiquariaat Mooi Exemplaar en Stichting Zutphen Promotie er bewust voor om de Zutphense Boekenmarkt kleinschalig en gemoedelijk te houden.
ZWILLBROCK – Het kamerkoor Thüringischer Akademischer Singkreis (TASK) maakt tijdens zijn zomertournee zondag een tussenstop in Zwillbrock, net over de grens bij Groenlo. Onder leiding van dirigent Jörg Genslein worden het motet Der Geist hilft unserer Schwachheit auf van Johann Sebastian Bach en werken van Heinrich Schütz en Gottfried August Homilius uitgevoerd. Ook composities van Alma Mahler, de vrouw van Gustav Mahler, komen aan bod, evenals “volksliederen uit de hele wereld”. Aanvang 16.30 uur. Toegang gratis.
Lèzen
(Her)leestip: Oorlog zonder vader
Woensdag had ik een gesprek met de Vordense schrijfster Martine Letterie naar aanleiding van het overlijden van haar vader Frank, een beeldhouwer wiens werk op diverse plaatsen in Nederland in de openbare ruimte te vinden is. Waaronder Vorden zelf: het beroemde beeld van dichter en landman A.C.W. Staring, zittend nabij de Dorpskerk.
Ter voorbereiding op het interview bekeek ik een documentaire over Frank Letterie uit 2011. Die gaat over de Tweede Wereldoorlog. Franks vader werd opgepakt, hij was communist, daar hadden de gewetenloze nazi’s net zo’n hekel aan als aan Joden. Hij kwam in concentratiekamp Neuengamme aan zijn einde.
Dochter Martine baseerde een kinderboek op wat haar vader heeft meegemaakt. Oorlog zonder vader heet het. Het is verschenen in 2008.
Op de omslag is een koffer afgebeeld die in de documentaire terugkeert. Het is de koffer die Martines opa meenam op de gruwelijke reis die hij met de dood zou bekopen. Zijn koffer keerde naar de familie terug, zoon Frank zou hem altijd bewaren.
Oorlog zonder vader is nog altijd verkrijgbaar en je kunt het boek natuurlijk ook lenen in de bibliotheek.
Het in memoriam van Frank Letterie komt volgende week in Achterhoek Nieuws.
Luustern
George Kooymans op het carillon
Tijdens het intikken van deze nieuwbrief, voor het open raam, hoorde ik opeens de klanken van het nummer Just a little bit of peace in my heart door de binnenstad van Zutphen dwarrelen. Een van de vroege hits van The Golden Earring die toen nog Golden Earrings heetten. Bijna vergeten psychedelisch pareltje uit de Nederlandse popgeschiedenis. That forgotten song. In dit geval gespeeld op het carillon in de Wijnhuistoren, naar alle waarschijnlijkheid door beiaardier Frans Haagen.
Kan niet missen: ter ere van de deze week op 77-jarige leeftijd overleden zanger, gitarist en componist van de Haagse band. George Kooymans is afgereisd naar de pophemel.
Ik probeerde een geluidsopname van het carillonconcert te maken, maar er echode te veel stadslawaai doorheen.
Toen The Golden Earring vier jaar geleden moest stoppen omdat Kooymans niet meer mee kon doen, hij leed aan de spierziekte ALS, klonk door het hele land een eerbetoon der beiaardiers. Hier een opname waarop in Hilversum de wereldhit Radar Love wordt vertolkt. Een hemelse uitvoering, zogezegd. Al moet beiaardier Wim Ruitenbeek er wel hard voor werken.
George, bedankt voor alles!
Kieken
‘De echte inspiratie zit van binnen’
‘Beyond perception’ (‘de perceptie voorbij’) is het thema van een nieuwe expositie bij galerie A-quadraat in Vorden. De opening is komende zondag om 15.00 uur.
Madelon Gouman is bij A-quadraat al vertegenwoordigd met schilderijen in acryl op doek in warme tinten. Dit keer toont de galerie Goumans “foto’s van een speciale reis”. Haar levensles: je kunt zelf schoonheid en geluk creëren.
De tweede exposant is beeldhouwer Monique Lipsch. “Iedere keer opnieuw voel ik de drang om een beeld te maken”, zegt zij. “En iedere keer opnieuw is een basale vorm mijn uitgangspunt. Natuurlijk zie ik ook dingen in de wereld om mij heen die me raken of inspireren. Die gebruik ik ook. Maar de echte inspiratie zit van binnen.”
Ook deze zomer is er in de beeldentuin – een soort boomgaard aan beelden – weer een keur aan objecten te zien, waaronder ook altijd weer nieuwe. Van monumentaal werk tot kleine objecten in materialen als cortenstaal, brons en steen.
Meer info op de website van A-quadraat.
Afstoffen
Topvondsten uit de Tachtigjarige Oorlog
Archeologen van de gemeente Zutphen hebben de goed bewaarde resten gevonden van een schans en een legerkamp uit de Tachtigjarige Oorlog. Die ontdekten ze tijdens een onderzoek voorafgaand aan uitbreiding van de wijk De Hoven, aan de westkant van de IJssel. De schans is in mei 1584 aangelegd door Staatse troepen en speelde een belangrijke rol tijdens het beleg van Zutphen. Het nabijgelegen legerkamp is vermoedelijk eveneens in 1584 gebruikt door het Staatse leger.
Op de prent Het beleg van Zutphen uit 1588 van Frans Hogenberg is de schans te zien. Tot op de dag van vandaag zijn de contouren als subtiele hoogteverschillen zichtbaar in het landschap. Het gaat om een kleine vierkante schans met op de hoekpunten een klein bastion. De schans ligt voor het grootste deel onder de huidige volkstuinen. Omdat dit terrein buiten de bouwplannen valt, kan die naar verwachting in zijn geheel in de bodem behouden blijven.
Direct ten zuiden van de schans zijn veel resten zijn gevonden van een laat zestiende-eeuws legerkamp. Van een dergelijk tentenkamp blijft in de bodem doorgaans weinig over, maar bij hier zijn al meteen bij het eerste onderzoek tal van intacte sporen aangetroffen. Waaronder bakstenen haardplaatsen en vele kuilen met daarin diverse objecten die een schat aan informatie bieden over het dagelijkse leven in een legerkamp in de Tachtigjarige Oorlog: uitrustingsstukken en wapentuig, waaronder een kruitmaat van een musketgeweer, een ijzeren piek (een soort lans) en heel veel musketkogels (onder andere halffabricaten die ter plekke zijn gemaakt). Naast veel slachtafval en ijzeren (slagers)messen is veel drink- en kookservies gevonden, zoals complete steengoed drinkkannen en kookpotten van aardewerk. En ook koperen Hollandse munten, geslagen in de periode 1574-79. Een zonnewijzer van leisteen en twee ivoren luizenkammen behoren volgens de archeologen tot de “echte topvondsten”.
Zwarte Cross-actie
Lezers van de Cultuurnieuwsbrief hebben massaal gereageerd op de oproep om nieuwe abonnees aan te dragen. Veel dank namens iedereen bij Achterhoek Nieuws! Jullie konden er kaarten mee winnen voor de Zwarte Cross van dit jaar. We ontvingen fraaie foto’s van de prijswinnaars, waaronder die van Kirstin Laurissa Vermeulen (boven) en Viola & Jeannette. Wat een festivalplezier stralen ze uit!
Nieuwstips en feedback
Tot slot een huishoudelijke mededeling. Voor persberichten of andere nieuwstips kun je de redactie rechtstreeks tippen via de Deel je nieuws-knoppen op onze websites.
We zijn heel benieuwd naar jouw feedback, dus heb je andere vragen of opmerkingen over deze nieuwsbrief? Reageer gerust op deze mail en dan reageren we zo spoedig mogelijk.